Archaniołowie na 12 obrazach wielkich mistrzów

„Sprawiedliwość między archaniołami Michałem i Gabrielem”

  Jacobello del Fiore Sprawiedliwość między archaniołami Michałem i Gabrielem tempera na desce, 1421 Galeria Akademii, Wenecja

Dwaj archaniołowie, Michał i Gabriel, strzegą Sprawiedliwości, jednej z czterech cnót kardynalnych. Dzieło zostało sporządzone w formie tryptyku, na którym Sprawiedliwość zajmuje część centralną. 

Uosobienie Sprawiedliwości widzimy pod postacią zasiadającej na tronie ukoronowanej kobiety o surowym spojrzeniu. W lewej ręce trzyma ona wagę, symbolizującą bezstronność osądu, ale także zdolność „zważenia” wszystkich czynów – dobrych i złych. W prawej ręce dzierży miecz. To oznaka mocy wymierzenia kary. Waga i miecz są atrybutami pozwalającymi zidentyfikować tę postać jako Sprawiedliwość. Dwa lwy przedstawione po obu stronach tronu symbolizują z kolei Republikę Wenecką. Obraz powstał bowiem na zamówienie władz tego państwa do jego głównej siedziby – Pałacu Dożów w Wenecji. Dzieło miało sugerować, że w tym miejscu niepodzielnie panuje cnota sprawiedliwości. Lew znajdował się w herbie Republiki Weneckiej jako atrybut patrona tego państwa – św. Marka Ewangelisty.

Sprawiedliwość zasiada na tronie. To nawiązanie do tronu słynącego z mądrości króla Salomona. Wszak nawet w potocznej mowie mówi się o wydawaniu „salomonowych wyroków”.

Z lewej strony Sprawiedliwości towarzyszy archanioł Michał, w zbroi i z wzniesionym do ciosu mieczem. Ten obrońca Kościoła jest przedstawiony w chwili, gdy pokonuje smoka, symbol szatana. W dłoni, którą trzyma wagę ważącą dusze przed sądem ostatecznym, ma także banderolę z napisem. Zwraca się w nim do Sprawiedliwości z prośbą o oszczędne szafowanie karami oraz o hojne nagrody za zasługi.

Z prawej strony archanioł Gabriel niesie lilię nawiązującą do sceny zwiastowania. Na rozwiniętej banderoli prosi Matkę Bożą, by była przewodniczką w wyprowadzeniu ludzi z ciemności grzechów.

Ciąg dalszy na następnej stronie