Pamięć uwalniająca

 Zachęcają oba narody do dialogu i przypominają, że pamięć nie może przykuwać do przeszłości, ale winna nas uwalniać dla przyszłości. Oświadczenie, podpisane przez arcybiskupów Józefa Michalika oraz Roberta Zollitscha, powstało z inicjatywy Zespołu ds. wzajemnych kontaktów, którego współprzewodniczącymi są bp Wiktor Skworc oraz Ludwig Schick. Dokument został przedstawiony polskim biskupom 25 sierpnia br. na Jasnej Górze, podczas spotkania Rady Stałej Konferencji Episkopatu Polski oraz biskupów diecezjalnych. Tego samego dnia dokument został zaprezentowany w Bonn. Oświadczenie arcybiskupów Michalika i Zollitscha wpisuje się w długą tradycję obywatelskiego i chrześcijańskiego dialogu, zapoczątkowanego listem biskupów polskich do biskupów niemieckich, wysłanym na zakończenie obrad Soboru Watykańskiego II w grudniu 1965 r. List i zawarte w nim m.in. słowa „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie” wyprzedzał epokę i zainicjował przemiany, które doprowadziły do normalizacji stosunków polsko-niemieckich.

Pamięć o ofiarach
Także i ten dokument nie ogranicza się jedynie do refleksji na temat wydarzeń sprzed 70 lat, choć wiele uwagi poświęca ocenie wojny, która „nie była podobna do innych”, gdyż w Europie Wschodniej miała na celu zagładę i zniewolenie narodów. „Wspominamy dzisiaj miliony ofiar tej wojny, a także wszystkich, którzy byli prześladowani i mordowani wskutek ideologii rasistowskiej, pochodzenia czy wiary. Pamiętamy o europejskich Żydach – ofiarach zbrodni przeciwko ludzkości, jaką był Holocaust, Sinti i Romach, umysłowo niepełnosprawnych i elitach narodów Europy Środkowej i Wschodniej. Nie możemy zapomnieć także o tych, którzy w obliczu niebezpieczeństwa – poświęcając swoje życie – stawiali czynny opór barbarzyństwu tego czasu” – czytamy w oświadczeniu.

W kontekście tamtych tragicznych doświadczeń biskupi powtarzają: „Ze względu na zbrodniczą wojnę narodowo-socjalistycznych Niemiec, tysiąckrotne krzywdy, które w następstwie zostały zadane przez Niemców ludziom w Polsce, krzywdy, które zostały wyrządzone wielu Niemcom przez wypędzenie i utratę ojczyzny, powtórzyliśmy wspólnie w tym samym duchu słowa z 1965 roku: Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Ważne miejsce w dokumencie zajmuje refleksja na temat kształtu publicznej debaty o przeszłości. Arcybiskupi Michalik i Zollitsch zwracają uwagę, że pamięć powinna służyć pojednaniu. Jednocześnie przestrzegają: „W niektórych społecznych czy politycznych tendencjach ujawnia się również pokusa propagandowego wykorzystania raz już w historii zaistniałych zranień i pobudzania resentymentów wynikających z jednostronnych interpretacji historycznych. Kościół będzie nieustannie i zdecydowanie występował przeciw takiemu odejściu od prawdy historycznej. Zachęcamy do intensywnego dialogu, który zawsze łączy się z gotowością wysłuchania drugiej strony”.

Wyzwania przyszłości
Ważną część oświadczenia stanowi refleksja na temat warunków budowy pokoju, opartego na sprawiedliwości i pojednaniu. Autorzy dokumentu mają świadomość, że pokój nie jest nam dany raz na zawsze. Dlatego wzywają do budowania kultury pokoju, a więc wspólnej modlitwy o pokój, spotkań służących wzajemnemu poznaniu się, szacunkowi i akceptacji, a także nauce języka sąsiadów i poznawania ich kultury. Wspominając tragiczną przeszłość, zróbmy wspólnie coś dobrego dla przyszłości, zachęcają podpisani pod listem biskupi, wyrażając przekonanie, że będzie to najlepszy dar, jaki możemy dać zjednoczonej Europie.