Rada Europy w obronie dzieci bezpodstawnie odebranych rodzicom

Zrzeszające deputowanych z 47 państw Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy (PACE) przyjęło rezolucję o ogromnym znaczeniu dla rodziców, którym urzędy opieki społecznej bezpodstawnie odebrały dzieci. Zgromadzenie wzywa państwa członkowskie do poszanowania prawa dziecka do nierozrywania jego więzi z rodzicami, współpracy z rodzicami w rozwiązywaniu problemów rodzinnych, uwzględniania opinii dziecka przy podejmowaniu decyzji o jego losie oraz zapewnienia kontroli sądu i parlamentu nad urzędami opieki społecznej. Oprócz tego, rezolucja skłania do podejmowania decyzji o odebraniu praw rodzicielskich w oparciu o wiarygodne dowody i tylko wtedy, gdy dziecku grozi poważna szkoda.

28 czerwca głosowana była rezolucja (nr 2232 z 2018 r.) w sprawie zapewnienia równowagi między ochroną dobra dziecka a potrzebą utrzymania jedności rodziny. Jej projekt został przygotowany przez Valeriu Ghilețchiego, członka Europejskiej Partii Ludowej oraz wiceprzewodniczącego parlamentu Mołdawii. Rezolucja została przyjęta głosami członków frakcji EPP (Europejskiej Partii Ludowej), ALDE (Porozumienie Liberałów i Demokratów), SOC (Socjalistów) oraz niezrzeszonych. Instytut Ordo Iuris wysłał list do członków polskiej delegacji w PACE z prośbą o udzielenie poparcia tej rezolucji.

W rezolucji Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy przypomniało o europejskich standardach w dziedzinie ochrony praw dziecka: o prawie dziecka do zabezpieczenia przed wszelkimi formami przemocy, ale również o prawie do nierozrywania więzi z rodzicami wbrew jego woli i do regularnego utrzymywania osobistych relacji i bezpośredniego kontaktu z matką i ojcem nawet w przypadku pozbawienia tych ostatnich praw rodzicielskich – podkreślił mec. Bartosz Zalewski z Ordo Iuris.

Zgromadzenie Parlamentarne wzywa państwa członkowskie Rady Europy do wdrożenia jednolitej praktyki rozstrzygania spraw rodzinnych, zwłaszcza w zakresie odebrania dziecka, adopcji, przekazywania do rodziny zastępczej oraz przywrócenia praw rodzicielskich. W rezolucji znalazły się zalecenia wprowadzenia szczegółowych gwarancji proceduralnych, korzystnych dla rodziców oraz ich dzieci:

- dziecko powinno mieć zapewnioną możliwość pełnego udziału w postępowaniu dotyczącym jego relacji z rodzicami, tak aby jego zdanie zostało nie tylko wysłuchane, ale również wzięte pod uwagę. Ponadto organy właściwe w sprawach rodzinnych mają obowiązek zatrudniać odpowiednio wykwalifikowany personel przygotowany do rozmowy z dzieckiem;

- odebranie dziecka ma być traktowanie jako ostateczność, zaś okres powierzenia opieki nad dzieckiem osobom trzecim nie powinien być dłuższy niż jest to niezbędne;

- postanowienie o odebraniu dziecka musi nastąpić na podstawie wiarygodnych i zweryfikowanych dowodów wskazujących na realne ryzyko wystąpienia poważnej szkody grożącej dziecku w momencie podejmowania decyzji. Prawo ma za zadanie przewidywać możliwość poddania decyzji o odebraniu dziecka kontroli ze strony sądu. Co więcej, taka decyzja winna zostać uzasadniona i doręczona rodzicom, a dziecku wyjaśniona w sposób dla niego zrozumiały;

- w przypadku odebrania rodzicom więcej niż jednego dziecka nie należy rozdzielać rodzeństwa;

- dziecko odebrane rodzicom powinno w pierwszej kolejności trafić do dalszych krewnych;

- decyzja o powierzeniu pieczy nad dzieckiem osobom trzecim ma być poddawana okresowej weryfikacji, w celu dokonania oceny, czy właściwy dla dziecka nie byłby powrót pod opiekę rodziców pod opiekę rodziców – uwzględniać przy tym należy najlepszy interes dziecka oraz jego opinię. Zanim to nastąpi, dziecku należy zapewnić bezpośredni kontakt z rodzicami w celu zachowania więzi rodzinnych;

- poddanie dziecka opiece osób trzecich ma nastąpić z uwzględnieniem jego tożsamości religijnej, etnicznej oraz kulturowej oraz z poszanowaniem więzi istniejącej między rodzeństwem;

- system opieki społecznej powinien zostać ukształtowany w oparciu o zasadę hamulców i równowagi (ang. checks and balances). Chodzi tu m.in. o ustanowienie stałych organów nadzoru i zapewnienia kontroli parlamentarnej.

Przygotowaniem szczegółowej analizy rezolucji zajął się Instytut Ordo Iuris. Pokazuje ona znaczenie dokumentu dla decyzji podejmowanych w sprawach dotyczących odbierania dzieci w trybie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.