Oświadczenie w rocznicę listu

Pragniemy wspierać Kościoły w różnych krajach świata w ich działaniach na rzecz pojednania – zadeklarowali we wspólnym oświadczeniu biskupi Polski i Niemiec. Dokument podpisali na Jasnej Górze przewodniczący obydwu episkopatów, z okazji 50. rocznicy wymiany listów z 1965 roku. W uroczystości uczestniczą kilkunastoosobowe delegacja obydwu Episkopatów, przedstawiciele władz oraz m.in. ambasador Niemiec w naszym kraju.

Biskupi podkreślają, że misją Kościoła w obu krajach jest kształtowanie przyszłości w duchu przeżytego pojednania. "Jako Kościół pragniemy aktywnie i mocno angażować się w budowanie jedności Europy opartej na chrześcijaństwie. Jesteśmy chrześcijanami, jesteśmy Polakami i Niemcami, ale razem jesteśmy Europejczykami!" – czytamy w dokumencie.

Oświadczenie zwraca uwagę, że mimo wielorakiego postępu, Europa nadal cierpi w wielu miejscach wskutek istniejących ran z przeszłości. W związku z tym biskupi Polski i Niemiec deklarują chęć inicjowania procesów pojednania na wzór tego, jaki udało się zrealizować pomiędzy naszymi narodami.

"Jesteśmy przy tym świadomi, że nie mamy triumfalnie oferować jakiegoś 'produktu”' lecz dawać innym nadzieję" – zaznaczają biskupi. Zapowiadają, że będą szukać kontaktów zwłaszcza z Kościołami w Bośni i Hercegowinie, w innych częściach byłej Jugosławii oraz z Kościołami w krajach Europy Wschodniej.

Autorzy oświadczenia zauważają z bólem że na kontynencie europejskim konflikty militarne i wojna nie zostały jeszcze przezwyciężone. Wspominają o sytuacji na Ukrainie, której – jak zaznaczają – "integralność terytorialna została rażąco naruszona przez separatystów wspieranych przez Federację Rosyjską".

Zdaniem biskupów kryzys na Ukrainie jest także wyzwaniem dla Kościołów w Europie wschodniej. "Raz jeszcze stoją one przed trudnym zadaniem, by nie dać się wciągnąć w narodową politykę interesów, ale poświadczać wiarygodność chrześcijańskiego orędzia pokoju" – piszą biskupi. Zaznaczają, iż są gotowi "w pokorze, i bez jakiejkolwiek postawy pouczania – prowadzić rozmowy z naszymi prawosławnymi współbraćmi".

Nawiązując do wydarzeń sprzed 50 lat, autorzy oświadczenia podkreślają historyczną zasługę polskich biskupów wyciągnęli swoje ręce w geście pojednania do biskupów niemieckich, który to gest został odwzajemniony. "Kościół uwolnił się wówczas spod politycznego dyktatu zimnej wojny i dał mocny przykład profetycznego realizmu" – napisali hierarchowie. Dodali, że uczestnicy tamtych wydarzeń "w skrajnie trudnych okolicznościach, zaufali sile prawdy i przebaczenia".

Biskupi Polski i Niemiec podkreślają, że także i dziś są winni Europie świadectwo wiary. "Jesteśmy przekonani, że jeśli godność każdego człowieka będzie rozumiana jako dar Boży, wtedy nasza cywilizacja obroni się przed zejściem na manowce wykonalności i błędnie pojmowanego samookreślania się" – stwierdza oświadczenie.

Sygnatariusze dokumentu jednoznacznie opowiadają się za obroną życia na wszystkich jego etapach – od poczęcia aż do naturalnej śmierci i deklarują wsparcie dla rozwoju rodziny.

Biskupi wyrażają przekonanie, że w duchu solidarności Europa powinna angażować się dla sprawiedliwości, pokoju i wolności dla wszystkich ludzi. Wskazują, że to zadanie jest bardzo aktualne zwłaszcza wobec rzesz ludności Bliskiego Wschodu i w różnych częściach Afryki, cierpiących wskutek terroru i wojen. "Kościół w Polsce i w Niemczech poczuwa się do bliskości z uchodźcami. Wszyscy jesteśmy wezwani do pomocy i wspierania działań naszych społeczeństw i rządów" – czytamy w dokumencie.

Z okazji 50. rocznicy wymiany listów o pojednaniu, na Jasnej Górze trwa uroczyste spotkanie biskupów z Polski i Niemiec. O 19.30 odprawią oni wspólnie Mszę św. w intencji pokoju i pojednania na świecie.

Po Mszy biskupi odbędą "braterskie spotkanie" licznych przedstawicieli obydwu Episkopatów w bibliotece klasztoru jasnogórskiego.

Słynny dziś list podpisało 34 polskich biskupów, wśród nich kard. Stefan Wyszyński i bp Karol Wojtyła. Inicjatorem i autorem orędzia był arcybiskup wrocławski Bolesław Kominek. Niemieckim biskupom list został wręczony 18 listopada 1965 r. podczas Soboru Watykańskiego II.

Kluczowe sformułowanie listu, który 18 listopada 1965 r. polscy biskupi przekazali biskupom z Niemiec przytaczane jest zazwyczaj jako: „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. W rzeczywistości cytat brzmi: „udzielamy wybaczenia i prosimy o nie”.

List był pierwszą, historyczną inicjatywą zmierzającą do pojednania i ułożenia w oparciu o uznanie prawdy i wybaczenie stosunków pomiędzy Polakami i Niemcami po II wojnie światowej.

Inicjatywa polskich duchownych spotkała się ze zdecydowaną krytyką władz komunistycznych. Władze nazwały list zdradą narodową i m.in. organizowały propagandowe wiece, na których potępiano polskich biskupów.