Konklawe rzeczywiste i medialne

W roku 2013 nie ma takiego oczywistego lidera, choć obecnie idzie w przestrzeń znacznie więcej dziennikarskiej sieczki. Celują w tym źródła cytowane przez włoskie media. Są to ludzie ze słabo rozwiniętą zdolnością odróżniania fikcji od rzeczywistości, a przy okazji lubujący się w makiawelicznych gierkach to z jednym to z drugim kandydatem.

Dlaczego nie ma wyraźnego faworyta? 4 marca w momencie rozpoczęcia kongregacji generalnej kardynałów, żaden z nich nie miał renomy i autorytetu równych renomie i autorytetowi, jakie miał Ratzinger w 2005. To z pewnością jeden z powodów. Jednak na kształt tegorocznego konklawe oddziałuje unikalna dynamika, która ostatecznie wpłynie także na wybór kolejnego biskupa Rzymu.

1. Inaczej niż w 2005 r., w tle jest niepokojące poczucie, że Kościół znalazł się na nieznanych i niebezpiecznych wodach z powodu abdykacji Benedykta XVI. Był to akt właściwie bez precedensu (inne rezygnacje papieży miały miejsce w zupełnie innych okolicznościach). Czy ta abdykacja nie wytworzy różnorakich presji na przyszłych papieży – takich, których dzisiaj jeszcze nie można sobie wyobrazić? Czy omawiana już gdzieniegdzie opcja wyboru na papieża bardzo młodego człowieka (bo "może sprawować posługę przez 15 lat, a następnie przejść na emeryturę") wskazuje na zasadniczą zmianę w katolickim rozumieniu papiestwa? Czy byłaby to zmiana, która zredukuje papiestwo do katolickiego wariantu roli arcybiskupstwa Canterbury we wspólnocie anglikańskiej?

2. Choć wątpliwości dotyczące biurokracji watykańskiej były już w 2005 r. – a pojawiają się zawsze w okolicy konklawe – dziś panuje powszechne i silne przekonanie, że centralny mechanizm administracyjny Kościoła jest uszkodzony, oraz że musi zostać tak naprawiony, by Kuria stała się narzędziem Nowej Ewangelizacji, a nie przeszkodą w niej. Nie trzeba wspominać, że większość osób zaangażowanych w mechanizm kurialny, czyli kardynałowie–elektorzy, którzy albo pracują w Kurii, albo są jej emerytami (łącznie stanowią około 20 proc. elektoratu), ma odmienne zdanie. Rozdźwięk między odbiorem rzeczywistości kościelnej przez reformatorów oraz defensywną postawą wielu kardynałów z Kurii doprowadził do powstania podskórnego gniewu, który nie był dostrzegalny w 2005 roku, a obecnie może prowadzić do rzeczywistych napięć.

3. Te dwa nurty z kolei doprowadziły do silnej reakcji przeciwko nadmiernej i nieudanej reitalianizacji Watykanu. Owa reitalianizacja Kurii uczyniła życie i warunki pracy Benedykta XVI o wiele trudniejszymi. Skargi dotyczące Kurii i tym razem łączyły się z narzekaniem na "Włochów" w trakcie rozmów na prekonklawe, ale ich wydźwięk tym razem był nieco inny. Jeden z moich włoskich przyjaciół, wybitny naukowiec i aktywny katolik świecki, wyjaśnił mi to w następujący sposób: "nasza (włoska) kultura stała się skorumpowana". Niestety uważa on, że korupcja przeniknęła zza murów Watykanu poprzez zwiększenie włoskich wpływów w Kurii Rzymskiej. Determinacja, aby uporządkować tę dysfunkcję w Watykanie będzie kolejnym elementem konklawe 2013, który nie był obecny, a przynajmniej nie z taką intensywnością, w 2005 roku.

4. Kościół katolicki jest w trakcie poważnej zmiany na stanowiskach kierowniczych. 20 proc. tegorocznych elektorów to emeryci. Tylko 8 proc. kardynałów elektorów nie ukończyło 65 roku życia. Ludzie, którzy spędzili całe swoje kościelne życie w okresie schyłku kontrreformacji są powoli zastępowani przez ludzi, którzy osiągnęli eklezjalną dojrzałość w pierwszych fazach ewangelikalnego katolicyzmu, katolicyzmu Nowej Ewangelizacji. Ci ostatni są przyszłością, ale ich względne znaczenie w tym konklawe jest niewielkie i to napięcie będzie również odczuwalne.

5. Na koniec: wielu kardynałów przyznaje, że nie znają za dobrze swoich braci kardynałów. To jest problem, który przewidziałem w swojej najnowszej książce „Evangelical Catholicism: Deep Reform in the 21st-Century Church” (Basic Books). Zaproponowałem w niej odbywanie w cyklu dwu- lub trzyletnim spotkań Kolegium Kardynalskiego w celu oceny postępów Nowej Ewangelizacji. Niech ci ludzie poznają i oceniają nawzajem swoje działania, mając w perspektywie przyszłe konklawe.  

Tłum. M.D.                                                                                                            

George Weigel jest członkiem Ethics and Public Policy Center w Waszyngtonie