Polscy żołnierze zamordowani w Katyniu, Charkowie, Miednoje, Bykowni patronami roku 2025

"Zbrodnia ludobójstwa, której dokonano wiosną 1940 roku jest bezprzykładnym w historii mordem na przedstawicielach polskiej inteligencji i elit państwowych. Kłamstwo, że zbrodni tej dokonali Niemcy, było fundamentem PRL i zainstalowania na ziemiach polskich moskiewskich władz. Prawda o tej zbrodni stała się inspiracją wolnościowych dążeń Polaków i jest fundamentem wolnej Polski" - czytamy w uzasadnieniu.

17 września 1939 r., Armia Czerwona wkroczyła na tereny II Rzeczpospolitej, łamiąc pakt o nieagresji. Sowiecka napaść na Polskę była realizacją układu podpisanego w Moskwie 23 sierpnia 1939 r. przez ministra spraw zagranicznych III Rzeszy Joachima von Ribbentropa oraz ludowego komisarza spraw zagranicznych Związku Radzieckiego Wiaczesława Mołotowa, pełniącego także funkcję przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych.

Po napaści ZSRR na Polskę aresztowano ponad 200 tys. Polaków - oficerów, policjantów, ziemian, prawników uznanych przez władze sowieckie za "wrogów ludu". Wszystkim obywatelom II RP przymusowo narzucono sowieckie obywatelstwo. Masowe wywózki na Syberię objęły ok. 1 mln 350 tys. osób.

Związek Sowiecki, uczestnicząc wspólnie z III Rzeszą w rozbiorze Polski, zajął w 1939 r. obszar o powierzchni ponad 190 tys. km kw. z ludnością liczącą ok. 13 mln osób. Wśród nich było około pięć milionów Polaków, pozostali to Ukraińcy, Białorusini i Żydzi.

Wiosną 1940 r. radzieckie NKWD zamordowało blisko 22 tys. obywateli polskich, w tym 14,5 tys. jeńców wojennych - oficerów służby czynnej i rezerwy, policjantów, funkcjonariuszy straży granicznej, KOP, straży więziennej - z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz 7,3 tys. więźniów aresztowanych w okupowanej przez ZSRR wschodniej części Polski. Jeńców z obozu kozielskiego rozstrzelano w Katyniu, który stał się najbardziej znanym symbolem zbrodni, jeńców ze Starobielska - w Charkowie, zaś policjantów z Ostaszkowa - w Kalininie (ob. Twer, pochowani w Miednoje). Egzekucje więźniów przeprowadzano także w więzieniach NKWD w Mińsku, Kijowie, Charkowie, Chersoniu oraz innych miejscach na terenie ZSRS. Liczba wszystkich ofiar wśród obywateli polskich, którzy w latach 1939-1941 znaleźli się pod sowiecką okupacją, do dziś nie jest ustalona.

Polscy jeńcy z obozu w Ostaszkowie zostali w 1940 r. rozstrzelani w więzieniu NKWD w Kalininie (ob. Twer). Ciała zabitych przewożono do Miednoje. 3435 polskich więźniów aresztowanych i zamordowanych przez NKWD w 1940 r. na terenie obecnej Ukrainy. Ich szczątki znajdują się na Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni.

Zbrodnia katyńska została ujawniona 13 kwietnia 1943 r. przez Niemców. Rząd RP zwrócił się z prośbą o wyjaśnienie sprawy do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża. Zgodnie z sugestiami Brytyjczyków ograniczał jednak publiczną krytykę działań ZSRS. W początkach 1944 r. sowieckie władze opublikowały tzw. raport komisji Nikołaja Burdenki, która "wyjaśniła", że sprawcami zbrodni na polskich oficerach byli Niemcy i nastąpiło to jesienią 1941 r. Sowiecka wersja obowiązywała w Polsce w latach 1945-89.

Związek Sowiecki do zbrodni katyńskiej przyznał się 13 kwietnia 1990 r. Tego dnia w komunikacie agencji TASS oficjalnie potwierdzono, że polscy jeńcy wojenni zostali rozstrzelani wiosną 1940 r. przez NKWD. Jako winnych wskazano komisarza NKWD Ławrientija Berię i jego zastępcę Wsiewołoda Mierkułowa. Strona sowiecka wyraziła głębokie ubolewanie w związku z tragedią katyńską, nazywając ją "jedną z cięższych zbrodni stalinizmu".

Prezydent ZSRS Michaił Gorbaczow przekazał prezydentowi Wojciechowi Jaruzelskiemu kopie listy więźniów skierowanych z obozu jenieckiego w Kozielsku do Smoleńska oraz z obozu w Ostaszkowie do Kalinina, a także wykaz akt ewidencyjnych jeńców wywiezionych z obozu NKWD w Starobielsku.

Zwieńczeniem upamiętnienia było otwarcie w 2000 r. cmentarzy w Charkowie, Katyniu i Miednoje. W 2012 r. otwarto cmentarz w Bykowni koło Kijowa. (PAP)

autor: Maciej Replewicz

mr/ dki/