Każdy, kto miał okazję zwiedzać Wieczne Miasto, pamięta charakterystyczny dziedziniec z rzędami kolumn i potężną figurę świętego patrona z mieczem, stojącą przed wejściem. Bazylika św. Pawła za Murami - nazwana tak, bo wybudowana została poza murami obronnymi Rzymu - jest jedną z czterech rzymskich Bazylik większych. 

– Wedle tradycji, to tutaj przeniesiono ciało świętego. Pochowała je Lucyna, mieszkanka rzymska, która miała tu miejsce do pochówku. Niektóre tradycje wspominają, że w pochówku Pawła brał udział również jego uczeń Tymoteusz. To bardzo wczesna chrześcijańska tradycja. Św. Euzebiusz z Cezarei w swym dziele „Historie kościelne” cytuje pismo z III w. Prezbiter Gajusz pisał do Proklosa: „Ja zaś mogę wskazać ci trofea apostolskie. Wstąp na wzgórze Watykanu albo idź na drogę do Ostii, a znajdziesz tam trofea tych, którzy ten Kościół założyli”. Pisze o dwóch kolumnach Kościoła: o Piotrze, którego ciało spoczywa na wzgórzu watykańskim, i o Pawle, pochowanym w tej monumentalnej bazylice. To nie jest jedynie legenda. W czasie wykopalisk znaleziono tu szczątki starożytnego cmentarza, a najważniejszym znaleziskiem była marmurowa tablica z napisem: „Paweł Apostoł męczennik” – tak o Bazylice opowiadał ks. Szymon Kiera, cytowany przez Marcina Jakimowicza w ramach cyklu "W drogę ze św. Pawłem". 

Bazylika została konsekrowana przez papieża Sylwestra w 324 roku. W latach 384-395 bazylika pod rządami cesarzy Teodozjusza, Walentyniana II i Arkadiusza została odrestaurowana i powiększona zgodnie z obszernym projektem składającym się z pięciu naw otwierających się na atrium lub dziedziniec z czterema rzędami kolumn. Przez wieki Bazylika nie przestawała być upiększana przez papieży. W V wieku, za pontyfikatu Leona Wielkiego, Bazylika stała się domem dla długiej serii medalionów, które do dziś przedstawiają wszystkich papieży na przestrzeni dziejów.

Nocą 15 lipca 1823 roku w Bazylice wybuchł pożar. Jego przyczyną - paradoksalnie - stały się prawdopodobnie nieuważnie prowadzone prace remontowe. W kilka godzin ogień prawie doszczętnie zniszczył starożytną budowlę. Wielowiekowy dorobek architektoniczny i artystyczny, skarbnica architektury, sztuki i cennych sprzętów liturgicznych w znacznej części poszła wtedy z dymem. Papież Leon XII w encyklice Ad plurimas easque gravissimas wystosował do wszystkich wiernych apel, aby Bazylikę odbudować w identyczny sposób, wykorzystując ponownie elementy ocalałe z pożaru, tak aby tradycja chrześcijańska mogła być zachowana.

Zobacz też: 5 pożarów wielkich kościołów

Ocalałe elementy budowli i wystroju zostały przeniesione i zrekonstruowane. Na apel Leona XII odpowiedziały nie tylko rzesze katolików - dary napłynęły z całego świata. Bloki malachitu i lapis lazuli, które miały posłużyć do budowy dwóch okazałych ołtarzy bocznych transeptu, podarował car Mikołaj I. Król Egiptu Fouad I podarował w prezencie kolumny i okna z doskonałego alabastru, alabastrowe kolumny podarował też wicekról Egiptu Mohamed Ali. Ta na nowo wybudowana Bazylika jest obecnie uważana za przykład „zrekonstruowanej autentyczności”.

Odbudowa trwała ponad 30 lat. 10 grudnia 1854 roku papież Pius IX (1846-1876) poświęcił „nową” Bazylikę w obecności wielkiej liczby kardynałów i biskupów, którzy zgromadzili się w Rzymie na uroczyste ogłoszenie dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny.

Półtora wieku później, w 2002 roku pod ołtarzem Bazyliki św. Pawła za Murami archeolodzy znaleźli grób, który mógł należeć do Apostoła Narodów. W czerwcu 2009 roku świat chrześcijański zelektryzowała wiadomość, że potwierdzono autentyczność relikwii świętego Pawła. Podczas prac wykopaliskowych dokonano naukowej analizy zawartości sarkofagu znajdującego się pod konfesją bazyliki. Przez niewielki otwór do wnętrza wprowadzono specjalną sondę. Po zbadaniu jej zawartości okazało się, że znajdują się tam resztki drogocennego lnianego płótna, barwionego na purpurowo i laminowanego złotem, oraz innej tkaniny w kolorze błękitnym.

Zobacz też: Autentyczny grób świętego Pawła

Wykryto także obecność grudek czerwonego kadzidła oraz substancji proteinowych i wapiennych. Odnalezione drobne fragmenty kości zostały poddane analizie metodą węgla C14. Badania dokonali eksperci nieznający pochodzenia próbek. Wynik wskazuje, że są to kości osoby żyjącej między I a II wiekiem. „To wydaje się potwierdzać jednomyślną i niekwestionowaną tradycję, że mamy do czynienia z doczesnymi szczątkami apostoła Pawła” – stwierdził głęboko wzruszony Benedykt XVI.

Tradycją jest, że co roku w święto nawrócenia św. Pawła (25 stycznia) papież kończy w tej Bazylice rzymskie obchody Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan. Do historii przeszło ekumeniczne wydarzenie (z 18 lutego 2000 r.),  kiedy to z okazji wielkiego Jubileuszu Roku 2000 papież Jan Paweł II, w towarzystwie prawosławnego metropolity Atanazego i prymasa kościoła anglikańskiego George'a Careya, dokonał otwarcia Drzwi Świętych.

Zobacz też:

GN 25/2021 DODANE 24.06.2021 AKTUALIZACJA 30.06.2024

Ślady Boga. Skąd wiadomo, gdzie spoczywają apostołowie?

Od samego początku chrześcijanie pielgrzymowali do Rzymu. Nie chodziło o groby apostołów. – Czcimy nie prochy, ale miłość do Jezusa, która spaliła tych ludzi – zauważa ks. dr Arkadiusz Nocoń.