"Zginąć, ale z honorem (Krystyna Budnicka). Bohaterska walka zbrojna żydowskich organizacji bojowych z Niemcami z perspektywy 80 lat - o ludzki, społeczny i narodowy honor oraz godność, na przykładzie powstania w getcie warszawskim" - to temat tegorocznego Sejmu Dzieci i Młodzieży.
Młodych ludzi przywitała w czwartek marszałek Sejmu Elżbieta Witek. Następnie przekazała głos marszałek Sejmu Dzieci i Młodzieży Liwii Rubej. Uderzając trzy razy laską marszałkowską, otworzyła ona obrady izby i powitała gości specjalnych, wśród których są: wiceminister edukacji i nauki Włodzimierz Bernacki i zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Karol Polejowski.
Sejm Dzieci i Młodzieży liczy 460 posłów. Organizacja izby wzorowana jest na procedurach obowiązujących w prawdziwym Sejmie, co ma przybliżać uczestnikom zasady polskiego parlamentaryzmu. Debata plenarna oraz poprzedzające ją prace komisji odbywają się według wcześniej uchwalonej ordynacji wyborczej oraz Regulaminu Sejmu Dzieci i Młodzieży.
Obrady SDiM poprzedza posiedzenie komisji, podczas którego autorzy najwyżej ocenionych prac przygotowują projekt uchwały. Jest on poddawany dyskusji i głosowaniu na posiedzeniu plenarnym SDiM w sali posiedzeń Sejmu, które kończy się przekazaniem uchwały SDiM na ręce członka prezydium Sejmu.
Uchwała SDiM jest apelem młodzieży do dorosłych (polityków, władz lokalnych, szkół, organizacji) o podjęcie działań związanych z tematem sesji Sejmu Dzieci i Młodzieży. Organizatorzy przedsięwzięcia podkreślają, że zarówno posiedzenie SDiM, jak i sama uchwała nie mają charakteru normatywnego ani politycznego.
Uczestnikami projektu są dwuosobowe zespoły uczniowskie. W ich skład wchodzą uczniowie jednej szkoły lub zespołu szkół, którzy w dniu rozpoczęcia rekrutacji, tj. 28 lutego 2023 r. mają ukończone 13 lat i jednocześnie w dniu posiedzenia Sejmu Dzieci i Młodzieży (1 czerwca 2023 r.) nie będą mieli ukończonych 18 lat. Nie jest wymagana opieka nauczyciela nad zespołem, ale niezbędna jest zgoda rodziców lub opiekunów prawnych. W sesji SDiM można wziąć udział tylko raz.
Kandydaci na posłów Sejmu Dzieci i Młodzieży wyłonieni zostali w drodze konkursu na podstawie zrealizowanego zadania rekrutacyjnego.
Zadanie rekrutacyjne dla kandydatów na dziecięcych posłów w tym roku polegało na zrealizowaniu projektu (mógł to być film nie dłuższy niż 5 minut, słuchowisko/audycja do 5 minut, strona internetowa, album, trasa wycieczki/gra terenowa), którego temat brzmiał tak jak tytuł tegorocznej sesji: "Zginąć, ale z honorem. Bohaterska walka zbrojna żydowskich organizacji bojowych z Niemcami z perspektywy 80 lat - o ludzki, społeczny i narodowy honor oraz godność, na przykładzie powstania w getcie warszawskim".
Pierwsza sesja Sejmu Dzieci i Młodzieży odbyła się w 1994 r. z inicjatywy prezes Polskiej Akcji Humanitarnej Janiny Ochojskiej i wicedyrektor ówczesnego Biura Informacyjnego Kancelarii Sejmu Urszuli Pańko. Jej temat brzmiał "Wojna - zagrożeniem szczęśliwego dzieciństwa". Była to odpowiedź na trwające wówczas działania wojenne w byłej Jugosławii, które przerodziły się w najbardziej krwawy konflikt w Europie od zakończenia II wojny światowej. W następnych sesjach Sejmu Dzieci i Młodzieży poruszano m.in. kwestie ekologii, ekorozwoju, globalizacji, szkoły, samorządu uczniowskiego i pracy dzieci. Od 2010 r. uczestnicy sesji SDiM są wyłaniani na drodze konkursu, a od 2017 r. wprowadzono dla nich kryterium wiekowe.
Do tej pory nie przeprowadzono sesji Sejmu Dzieci i Młodzieży tylko trzy razy: w 2021 r. (choć przeprowadzono rekrutację) i w 2020 r. z powodu pandemii COVID-19 oraz w 1999 r. Z kolei w 2018 r. sesję przeniesiono z 1 czerwca na 27 września.
Polska to pierwszy kraj w Europie, który zorganizował takie przedsięwzięcie edukacyjne. Obecnie dziecięco-młodzieżowe parlamenty zbierają się m.in. w Portugalii, Francji, Wielkiej Brytanii, Finlandii i w Czechach.
Organizatorem Sejmu Dzieci i Młodzieży od 1994 roku jest Kancelaria Sejmu. Do grona współorganizatorów należą obecnie: Ministerstwo Edukacji i Nauki, Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz Ośrodek Rozwoju Edukacji.