Pomordowanym – więzionym – wygnanym

Gdyby duchownych traktować jako odrębną grupę zawodową, z pewnością okazałoby się, że w latach PRL byli oni grupą najczęściej represjonowaną przez komunistyczne władze. Do takiego wniosku prowadzi lektura trzeciego, tym razem już ostatniego tomu „Leksykonu duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach 1945–1989”. Tom zawiera 194 hasła, przede wszystkim represjonowanych kapłanów, zarówno narodowości polskiej, jak i niemieckiej oraz ukraińskiej.

Ważnym uzupełnieniem są biogramy zakonnic, głównie z Górnego Śląska, uwięzionych, internowanych bądź deportowanych w ramach Akcji X-2 w 1954 r. W odróżnieniu od poprzednich tomów, w tym zdecydowano się opublikować biogramy duchownych nadal żyjących. Tym razem autorzy biogramów dysponowali niemal kompletną bazą źródłową, co było możliwe dzięki pracy IPN. Dzięki temu możliwe było odtworzenie nieznanych dotąd form prześladowań duchowieństwa w PRL.

Trzeci tom Leksykonu posiada również pełny indeks nazwisk osób, które były prezentowane w pozostałych tomach tego wydawnictwa. Od początku wszystkie prace redakcyjne koordynował ks. prof. Jerzy Myszor z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Każdy z tomów Leksykonu wydawany był w tzw. systemie holenderskim, czyli stanowi samodzielną całość. Lektura haseł, nieraz bardzo obszernych, skłania do zadumy nad dramatycznymi losami księży w PRL. Wiele mówi także o samej naturze systemu oraz źródłach społecznego oporu przeciwko niemu.

Warto wspomnieć, że wydawnictwo ukazało się dzięki wsparciu wielu instytucji i ośrodków regionalnych, m.in. samorządów. Od pierwszego tomu sponsorem Leksykonu była także redakcja „Gościa Niedzielnego”, która jest głównym partnerem medialnym całej tej serii.