Przewodniki z duszą

Po co wydawać stare przewodniki? Po co odtwarzać ze szczegółami świat, którego już nie ma? Czy komuś jeszcze potrzebne są takie wycieczki? Okazuje się, że tak. – Dobrze jest wybrać się na Stare Miasto z książką w dłoni i przeżyć podróż w przeszłość, spróbować wyobrazić sobie, jak wyglądały te same miejsca ponad sto lat temu – mówi Paweł Filipiak, menedżer i jeden z pomysłodawców projektu reprintów starych przewodników przez wydawnictwo Sowa. Właśnie ukazały się, w ramach inicjatywy Wyczerpane.pl, dwie kolejne pozycje: przewodniki po Krakowie i Warszawie z 1891 i 1892 roku.

W odtwarzaniu dawnego świata pomogą nam nie tylko szczegółowe opisy miejsc, ale też sam język książek. Dostojność stylu łączy się tu często z praktycznymi poradami, co czasem wywołuje efekt komiczny: „Musimy tu zwrócić uwagę Sz. Obywateli, aby, kanalizując swoje domy, powierzali roboty tylko przedsiębiorcom sumiennym i znanym – gdyż nieuczciwi, dający niższe ceny, często dopuszczają się nadużyć, używając złych materjałów” (pisownia oryginalna). Warto zwrócić uwagę na formę i treść reklam – to również ciekawe źródło wiedzy o epoce. Podobnie jak opisy kamienic ze szczegółowymi wyliczeniami, kto w nich mieszkał i jakie osobistości bywały. – To przewodniki zupełnie inne od współczesnych. One mają duszę – twierdzi Filipiak.

Z pewnością przewodnik po Krakowie będzie się czytać nieco inaczej niż ten warszawski, przy którego lekturze w większym stopniu musimy uruchamiać wyobraźnię. Tamta Warszawa to już dzisiaj świat nie do odtworzenia, nie tylko pod względem architektury, ale także kulturowego pejzażu miasta. – Nieraz zastanawiam się, jaka byłaby Warszawa, gdyby nie wymordowano tylu Żydów czy Ormian – zwierza się Paweł Filipiak. Sam wychował się na Pradze i od lat obserwuje odchodzenie w przeszłość świata podwórkowych kapel i specyficznej gwary. Ten zanikający świat ma szansę przetrwać tylko w książkach.

K. Bartoszewicz, Przewodnik po Krakowie z ilustracyami. Reprint z 1891 r., Sowa, Warszawa 2009. Ilustrowany przewodnik po Warszawie. Reprint z 1892 r., Sowa, Warszawa 2009.