Papież literatów

Antologii poświęconych Janowi Pawłowi II znajdziemy na naszym rynku księgarskim mnóstwo. Wybory cytatów, fotografii przedstawiających pontyfikat, prac plastycznych, plony konkursów i konferencji – mnożą się jak grzyby po deszczu. Dlaczego więc z tego zalewu książek postanowiłem w czwartą rocznicę śmierci Papieża wyłowić dwie? Ano ze względu na ich wartość literacką.

Kompatybilność JP2
Autorem antologii „Jan Paweł II w literaturze polskiej” jest prof. Krzysztof Dybciak, kierownik Katedry Literatury XX wieku Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Już sam ten fakt jest najlepszą rekomendacją książki. Dybciak wybiera spośród tysięcy utworów poświęconych Papieżowi tylko te, które – jego zdaniem – prezentują odpowiednio wysoki poziom artystyczny. To ważny wyróżnik tej antologii. Co ciekawe, to kryterium nie we wszystkich przypadkach pokrywa się z ustaloną hierarchią polskiej literatury.

„Zdarzało się, że wybitni pisarze rozczarowywali, dotyczyło to zjawisko nawet klasyków nurtu religijnego, np. ksiądz Twardowski pisywał na interesujący nas teraz temat utwory zanadto sentymentalne” – zaznacza autor wyboru. Z drugiej strony pisarze kojarzeni z zupełnie innym typem literatury, których trudno posądzać o głębsze związki z Kościołem, jak Dorota Masłowska, zostawiają poruszające świadectwo swojego stosunku do Jana Pawła II. „I chociaż młodzieńcza kontestacja jest najczęściej procesem zamaszystym, rodzajem huraganu porywającego ze sobą wszystko, moja kontestacja nigdy Papieża nie zdołała objąć, bo gdzieś w otchłaniach swojej głupoty miałam zawsze świadomość, że Jego słów nie da się podważyć, że On Wie, bo tak jakoś zupełnie naturalnie dogmat nieomylności papieża był z Janem Pawłem II kompatybilny” – notuje autorka „Wojny polsko-ruskiej” po jego śmierci.

Układem antologii rządzi biografia Ojca Świętego. Najpierw mamy więc świadectwa dotyczące jego dzieciństwa i początków kapłaństwa, następnie reakcje, jakie wywołał wśród literatów wybór papieża z Polski. Kolejne rozdziały ukazują Jana Pawła II jako pielgrzyma, świadka i nauczyciela. Spory blok tekstów dotyczy zamachu z 1981 roku. I oczywiście odchodzenia, które zaowocowało bodaj największym wysypem tekstów literackich. Profesor Dybciak poddał je surowej selekcji. Łącznie książka zawiera ok. 120 tekstów. Wśród autorów najwięksi: Kisielewski, Herling-Grudziński, Mrożek, Iwaszkiewicz, Kamieńska, Pasierb, Bryll, Barańczak, Miłosz.