Cienka granica

O stanie wojennym mówimy coraz częściej w tonacji martyrologicznej, rocznicowej. A detale, atmosfera życia w tamtych czasach powoli robią się coraz bardziej mgliste. Dlatego tak cenne są opowieści pełne realiów tamtego – na szczęście – zaginionego świata, w którym czuliśmy się osaczeni przez wojsko, ZOMO, ubeków, ale i siebie samych. Bo w tamtych ekstremalnych warunkach nikt do końca nie był pewien, ile wytrzyma. Czy kiedy go wezmą na przesłuchanie, zamkną w celi, nie straci swej hardości i ideałów. Tego obawia się Mania, jedna z głównych bohaterek Opowieści z powielacza.

Tytuł książki właściwie streszcza jej zawartość. To zbiór połączonych ze sobą historii studentów i wykładowców – ludzi tworzących krakowskie środowisko uniwersyteckie początku lat 80. Mieli niewiele – skromne mieszkania, kiepskie jedzenie, wystawane w kolejkach, schodzone ciuchy, ale i dużo – marzenia, konspirację w obronie wolności, praw człowieka, Ojczyzny, międzyludzkiej solidarności. I właśnie ta „ich” solidarność zostaje poddana poważnej próbie, nierzadko okazuje się frazesem, pustym hasłem, pod którym kryją się jednostkowe interesy.

Fragmenty życiorysów bohaterów nie są dokładne, ale wyrywkowe, niewyraźne jak druki odbijane na powielaczu. Ale oddają prawdę o tamtych czasach. Raz chwyta nas pusty śmiech, kiedy czytamy, jak ze sklepu przynosiło się kilka niepotrzebnych kostek masła albo budzików, bo właśnie rzucili. Za chwilę drży się o los przesłuchiwanej Mani. Ale to takie były czasy – z cienką granicą między bohaterstwem a tchórzostwem, między płaczem a śmiechem.