Ściana południowo-wschodnia

Podróżując po wschodniej ścianie, dotarłem do Kozłówki, na północ od Lublina. Tu błękit krwi rodu Zamojskich łączy się z czerwienią socrealistycznych plakatów: w pałacu oglądamy rezydencję magnacką, a tuż obok – dzieła wybrane twórców wczesnego PRL-u.

Choć z racji urodzenia tylko niewielu pasowałoby do pałacu, to i tak większość oddycha z ulgą, że to niebywałe szczęście, jakim była Polska Ludowa, już się skończyło. W razie wątpliwości zapraszam do Lwowa – miasta, które z racji historii, znaczenia kulturalnego i wielkości mogłoby być jedną z ważniejszych metropolii Europy Wschodniej. Może kiedyś będzie, ale potrwa to ładnych parę miliardów euro. Coś tam się w tym Lwowie dzieje, jakoś żyją, widać ślady niegdysiejszego rozmachu, ale żal ściska serce; zwłaszcza gdy się ma w pamięci Kraków, jeszcze nie tak dawno ustępujący stolicy Galicji. Dziś we Lwowie nominalny czas jest przesunięty w stosunku do naszego o godzinę do przodu, faktycznie opóźnienie sięga wielu lat.

Przemknąłem przez Podkarpackie i Lubelskie. Gdy się zjedzie z głównych tras, to biedy nie brakuje. Ludzie mówią, że kto może, wyjeżdża; za kilkadziesiąt lat będą tu wpadać w poszukiwaniu korzeni ich dzieci: jedna gmina stanie się kolebką Anglików, inna Irlandczyków, a jeszcze inna – Włochów. Jednak ci, którzy zostali, nie zasypiają gruszek w popiele. Na przekór obiegowym opiniom, dzieje się tu bardzo dużo. Gdy jedzie się przez Ukrainę, widać szerokie pola porośnięte chwastami, chaty w kiepskim stanie, szkielety domów, na których wykończenie zabrakło kredytów, zapuszczone obejścia. W Polsce nawet ubogie siedziby są zadbane, trawniki skoszone, kwiaty przycięte. A poza tym ta podobno opuszczona ściana wschodnia pęcznieje od naporu turystów, dla których powstają hotele (lub raczej hoteliki – zdaje się, że przyrostek ,,-ik” korzystnie wpływa na wysokość podatków) i restauracje.

W Bieszczadach, gdzie diabeł mówił dobranoc, w Przemyślu, Lublinie, Kazimierzu – człowiek zastanawia się, jak te wszystkie gospody, zajazdy i pizzerie mogą się utrzymać. Z drugiej strony człowiek zastanawia się, jak myśmy mogli żyć bez tych wszystkich udogodnień – chyba tylko twórcy z Kozłówki mogliby odpowiedzieć na to pytanie. Ciekawe, czy tak jak czcili Stalina i Dzierżyńskiego, potrafiliby oddać hołd inteligencji, uporowi i odwadze tysięcy Polaków znad wschodniej granicy, którzy coraz szybciej nadrabiają okres wygnania do socjalistycznego raju. Chyba nie, do poetyki konformistów socrealizmu bardziej pasowałoby dodanie do imienia miasta Jarosław nazwiska Kaczyński.