Raj, ziemia i piekło

Tryptyk ołtarzowy „Wóz siana” jest wizją świata i metaforą ludzkiego losu. Lewe skrzydło ukazuje raj, środkowa część – ludzkie grzechy na ziemi, a prawe skrzydło – ich konsekwencję, czyli piekło.
Wizja raju pokazuje zalążki nieszczęścia, jakie rozwija się na dalszych częściach tryptyku. Na samej górze, w oddali, wokół postaci Boga, artysta namalował strącenie zbuntowanych aniołów. Spadają w dół pod postaciami skrzydlatych gadów lub gigantycznych owadów. Poniżej widzimy kolejno trzy sceny tworzące historię grzechu pierworodnego: stworzenie Adama i Ewy, poniżej kuszenie przez szatana i na samym dole wygnanie z raju.

Umieszczony w centrum kompozycji wóz siana nawiązuje do starego flamandzkiego przysłowia: „Świat jest wozem siana, z którego każdy bierze, ile może”. Siano symbolizuje więc doczesne przyjemności, ziemskie bogactwo i zaszczyty, o jakie walczą ludzie, zapominając o Bogu.

Artysta namalował różne grupy społeczne. U góry po lewej stronie widzimy dostojników: cesarzy, królów, biskupów. Spokojnie i bez wysiłku podjeżdżają na koniach do wozu z sianem, którym są bardzo zainteresowani.

Poniżej Bosch ukazał biedniejsze grupy społeczeństwa. Tym znacznie trudniej dostać się do siana. W walce o nie depczą jeden drugiego, a nawet mordują się wzajemnie. Towarzyszą im groteskowe stwory – symbole ich wad. Artysta nie oszczędził żadnej grupy. W prawym dolnym rogu grupa zakonnic gromadzi ogromne ilości siana w workach.

Na szczycie wozu Bosch umieścił zakochanych, zainteresowanych nie sianem, lecz sobą. Towarzyszą im zarówno anioł, jak i diabeł. Ta dwoistość ma pokazać szanse oraz zagrożenia, jakie człowiekowi daje miłość.

Prawe skrzydło to straszliwa wizja piekła. Ludzie są tam karani za grzechy popełnione za życia. Dręczące ich potwory symbolizują różne grzechy (np. ropucha – lubieżność).