Co chcesz wiedzieć o emeryturach, a boisz się zapytać

* Skąd są pieniądze na emerytury?
Najprościej mówiąc – ze składek wszystkich pracujących. Każda złotówka dziś wypłacana emerytom pochodzi z kieszeni pracującego. Tak skonstruowany system oznacza, że przyszłe emerytury finansować będą następne pokolenia. Nie oszczędzamy na własną emeryturę, ale płacimy podatek na obecnych emerytów.

* Gdzie trafiają „składki emerytalne”?
W istocie płacimy 4 składki, z których każda finansuje inny element systemu ubezpieczeń społecznych. Do obowiązkowego systemu emerytalnego pobierane jest 19,52 proc. wynagrodzenia. Ta kwota dzielona jest między ZUS (12,22 proc) i OFE (7,3 proc.). Kolejnych ok. 17 proc. płacy finansuje nieemerytalne elementy systemu: rentowy, wypadkowy, chorobowy (nie mylić ze składką zdrowotną!). Oprócz tego każdy przyszły emeryt ma prawo założyć Indywidualne Konto Emerytalne (IKE), na którym można oszczędzać dodatkowo.

* Skąd wiadomo, jak wysoka ma być emerytura?
Otrzymamy tyle, ile wpłaciliśmy, plus należny procent. Kwotę na naszym koncie w chwili przejścia na emeryturę dzieli się potem przez statystyczny okres wypłat (zależny od średniej długości życia). Im więcej wpłacimy do systemu emerytalnego, tym więcej on nam na starość wypłaci. Ale… kwoty przekazywane do ZUS od razu są przejadane, czyli przekazywane na świadczenia dla obecnych emerytów. Przyszła emerytura będzie więc odpowiadała wysokości naszych wpłat, z uwzględnieniem PKB (poziomu rozwoju gospodarczego) w czasie, kiedy będziemy ją pobierali. Państwo dodatkowo zabezpiecza przyszłe wypłaty, zmuszając OFE do kupowania obligacji skarbowych. W ten sposób jednak rząd ogranicza inwestycje.

* Czy ZUS i OFE wystarczą?
To dwa podstawowe tzw. filary emerytalne. Trzeci filar powinny tworzyć indywidualne konta emerytalne (IKE). W istocie trzeci filar to jedyny realny sposób osobistego wpływania na wysokość przyszłej emerytury. Tylko że podlegają one wielu ograniczeniom, które czynią je mało atrakcyjną formą oszczędzania na starość. Państwo godzi się na odkładanie pewnych środków, ale tylko do pewnej wysokości. Wszystko, co ponadto – podlega opodatkowaniu.

* Czy pieniądze z OFE mogą być dziedziczone?
To, co trafia do ZUS, dziedziczone być nie może. Zgodnie z logiką systemu emerytalnego bowiem nigdy nie były to pieniądze wpłacającego. W OFE dziedziczenie jest możliwe dopóki z funduszu nie zostanie wypłacona pierwsza emerytura (a więc do wieku 65 lat u mężczyzn i 60 lat u kobiet). Połowę środków zgromadzonych w funduszu otrzymuje w formie wypłaty transferowej (a więc nie w gotówce, ale na swoje konto w OFE) małżonek zmarłego. Drugą połowę otrzymują w gotówce osoby uposażone (wskazane w umowie z OFE). Jeżeli zmarły takich nie wskazał, pieniądze otrzymują członkowie najbliższej rodziny.

* Co chce zmienić rząd i czy wpłynie to na wysokość emerytur?
Rząd chce, by OFE, zamiast 7,3 proc. naszej pensji, otrzymywały tylko 3,5 proc. Reszta ma trafić na specjalne konto w ZUS. Zabieg ten ma istotne znaczenie dla rządu, który inaczej musiałby mocno dofinansować ZUS z budżetu. Na bieżące emerytury wpływu to nie ma. Za to poważnie ogranicza możliwości inwestycyjne OFE, a przez to wpływa na całą gospodarkę. Zmniejsza zarówno zyski, jak i wysokość kwot uzyskanych z II filaru (w tym dziedziczonych).