Gaudeamus i żłóbek

Średniowiecze to okres kształtowania się języka polskiego (w XII wieku zapisano pierwsze polskie wyrazy, później pierwsze zdanie po polsku), rozwoju kultury pisma i książki rękopiśmiennej. To wówczas w klasztornych skryptoriach rodzi się kult książki i szacunek dla niej.

To również czas powstawania w Europie uniwersytetów i rodzenia się elit intelektualnych. Gdy dzisiaj, w uroczystych momentach życia akademickiego, senat uczelni pojawia się w togach i biretach, a rektor kroczy z berłem i w gronostajach w towarzystwie strażników, zwanych pedlami, gdy brzmi Gaudeamus, a także kiedy studenci słuchają wykładów, czy pod okiem nauczyciela akademickiego czytają na przykład teksty literackie, to chyba brakuje im czasu na refleksję, że podobnie czyniono już w powstałej w 1364 r. Akademii Krakowskiej.

Na pytanie, czy średniowiecze nas interesuje, można odpowiedzieć, podając zaledwie jeden przykład – księgarni, gdzie bez problemu znaleźć można choćby „Imię róży” Umberta Eco, książki Andrzeja Sapkowskiego, powieści oparte na wątkach poszukiwania św. Graala, książki o tajemnicach templariuszy, wyprawach krzyżowych.

W każde święta Bożego Narodzenia odbywamy podróż w czasie do połowy XIII stulecia, kiedy to przybyli do Polski franciszkanie i zaszczepili adorację żłóbka, której towarzyszyły pieśni bożonarodzeniowe.

Teksty pierwszych polskich kolęd pochodzą z wieku XV w., tak jak ten, zapisany w 1435 r.:

Teraz wszyscy śpiewajmy,
a Panu Chrystusowi dziękujmy,
bo Mu przysłusza śpiewać z anioły w radości:
Chwała Tobie na wysokości.

* prof. dr hab. Dariusz Rott, zastępca dyrektora Instytutu Nauk o Literaturze Polskiej Uniwersytetu Śląskiego, pracownik Zakładu Historii Literatury Średniowiecza i Renesansu