Czas lustracji

Twórcy ustawy o ujawnieniu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów podkreślają, że praca albo służba w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego lub udzielanie im pomocy prowadziły do łamania praw człowieka na rzecz ustroju totalitarnego. To także element jawności w życiu publicznym, które przecież licznymi korzeniami sięga czasów PRL. Dlatego sprawdzanie przeszłości obejmuje wiele – zdaniem różnych środowisk, zbyt wiele – grup zawodowych. Mówi się, że liczba lustrowanych może przekroczyć nawet 700 tys. IPN opublikuje również katalogi z nazwiskami osób, które były funkcjonariuszami organów bezpieczeństwa PRL oraz ich tajnymi współpracownikami.

Nowa procedura
Do tej pory obowiązek składania oświadczeń miała stosunkowo nieliczna grupa, głównie politycy – posłowie, senatorowie, członkowie rządu i administracji państwowej, także szefowie mediów publicznych. Zgodność z prawdą treści tych oświadczeń badał Rzecznik Interesu Publicznego. Gdy miał wątpliwości, kierował sprawę do Sądu Lustracyjnego, którego wyrok był ostateczny. Obecnie zlikwidowano instytucję Rzecznika Interesu Publicznego, którego zastąpi Biuro Lustracyjne w IPN.

W sprawach budzących wątpliwości treść oświadczeń lustracyjnych będzie badał niezawisły sąd. Oświadczenia lustracyjne będą gromadzone w specjalnym rejestrze, następnie w formie elektronicznej będą publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej IPN. Należy podkreślić, że sam fakt przyznania się do współpracy ze służbami PRL nie powoduje automatycznie jakichkolwiek negatywnych konsekwencji, może poza oceną moralną. Dopiero kłamstwo lustracyjne, potwierdzone wyrokiem niezawisłego sądu, będzie skutkowało sankcją karną.

Obowiązek złożenia oświadczenia lustracyjnego w sprawie pracy bądź służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z tymi organami w okresie od 22 lipca 1944 do 31 lipca 1990 r. mają osoby publiczne, urodzone przed 1 sierpnia 1972 r. Osobami publicznymi w myśl ustawy są m.in. politycy, urzędnicy państwowi oraz samorządowcy, nauczyciele akademiccy, sędziowie i prokuratorzy, a także dziennikarze. Oświadczenia należy złożyć pracodawcy lub organowi powołującemu lub mianującemu na dane stanowisko. Oni powinni zawiadomić wszystkich, którzy spełniają ustawowe kryteria o obowiązku złożenia oświadczenia lustracyjnego. Jego wzór jest załącznikiem do ustawy.