Gigant w konwulsjach

Herschel został umieszczony w przestrzeni kosmicznej kilka miesięcy temu. Obserwuje wszechświat w dalekiej podczerwieni i w widmie fal submilimetrowych. Jednym z pierwszych jego zadań była dokładna analiza składu chemicznego największej znanej gwiazdy VY Canis Majoris.

Superwybuch
Gwiazda znajduje się w odległości około 5 tysięcy lat świetlnych od Ziemi, w konstelacji Psa. Oblicza się, że jej promień może być ponad 2000 razy większy niż promień Słońca. Gdyby Canis Majoris była w centrum Układu Słonecznego, jej powierzchnia kończyłaby się na orbicie Saturna. Naukowcy zerkają w kierunku konstelacji Psa, bo VY Canis Majoris może eksplodować jako supernowa. Bardzo duże gwiazdy w ten sposób kończą swój żywot. Wybuch może się zdarzyć w każdej chwili (w skali kosmicznej), a wtedy jest całkiem prawdopodobne, że będzie z Ziemi widoczny nawet w ciągu dnia. W przeszłości potężne (albo bliskie) wybuchy supernowych można było gołym okiem podziwiać przez wiele dni zarówno w dzień, jak i w nocy.

Fabryka pierwiastków
Zanim jednak gwiazda wybuchnie, naukowcy postanowili zbadać jej skład. We wnętrzu gwiazd, na różnym etapie ich rozwoju produkowane są (w reakcji fuzji jądrowej) nowe pierwiastki. Im gwiazda starsza, tym więcej w niej pierwiastków ciężkich. Obserwując jej skład chemiczny, można więc określić wiek. Dokładne obserwacje VY Canis Majoris pozwoliły stwierdzić, że gwiazda wyrzuca w przestrzeń bardzo duże ilości gazu i pyłu. A to – zdaniem astronomów – znak, że eksplozja już blisko. Materiał, który w jej wyniku zostanie wyrzucony w przestrzeń, na pewno nie zostanie zmarnowany. Z atomów węgla, tlenu czy azotu powstaną planety.

Badania takie jak te, które na VY Canis Majoris przeprowadził teleskop Herschel, mogą być robione tylko z przestrzeni kosmicznej. Gdyby teleskop znajdował się na powierzchni Ziemi, informacja, jaką zawiera wysyłane przez gwiazdę światło, byłaby mocno zafałszowana przez ziemską atmosferę.