Kto obroni Kazimirowskiego?

Przyszło mi dzisiaj zmierzyć się z niełatwym tematem. Podjąć go jednak trzeba, gdyż rzecz dotyczy sprawy ważnej dla czcicieli Bożego Miłosierdzia, ale przede wszystkim dla prawdy historycznej. Chodzi o film „Miłość i miłosierdzie” według scenariusza i w reżyserii Michała Konrada, a konkretnie jednej w nim sceny: samobójstwa, które według autora filmu miał popełnić Eugeniusz Kazimirowski, malarz pierwszego, tzw. wileńskiego, wizerunku Jezusa Miłosiernego. Film ten obejrzałam jesienią 2019 roku, gdyż wtedy pokazywany był na Festiwalu Filmów Dokumentalnych „Kino z duszą”, którego jestem współorganizatorką. I przyznaję, że fabularyzowana scena z odbierającym sobie życie Kazimirowskim wzbudziła we mnie nie tyle poruszenie, ile zdziwienie. „Nie wiedziałam” – pomyślałam zaskoczona. Napisałam biografię św. siostry Faustyny i jeszcze dwie inne książki poświęcone kultowi Bożego Miłosierdzia, dużo na ten temat czytałam, dotarłam do wielu dokumentów archiwalnych, przeprowadziłam wiele rozmów, ale nigdy i nigdzie nie spotkałam się z informacją, że Kazimirowski odebrał sobie życie. Cóż, skończyłam na zdziwieniu.

Inaczej zrobił Grzegorz Górny, również autor książek o Bożym miłosierdziu, który wiosną 2020 roku opublikował wywiad z bp. Henrykiem Ciereszką z Białegostoku, postulatorem w procesie beatyfikacyjnym ks. Michała Sopoćki. Z tej rozmowy, wciąż dostępnej w internecie, dowiedzieć się można, że nie ma żadnego dowodu na to, że Kazimirowski popełnił samobójstwo. Przeciwnie, dokumenty świadczą o czymś zgoła innym. Wpis w księdze zgonów w parafii farnej w Białymstoku, w której przed wojną mieszkał Kazimirowski, stwierdza, że zmarł on 23 września 1939 roku na zapalenie płuc i został pochowany dwa dni później, 25 września, przez miejscowego wikariusza ks. Stanisława Urbana. Co więcej, został pochowany w centralnej części cmentarza, co wówczas w przypadku samobójców nie było możliwe. Byli oni grzebani w niepoświęconej ziemi, w wydzielonej części cmentarza, najczęściej na jego obrzeżach. Od pewnego czasu dysponuję również skanem tego dokumentu.

Dlaczego piszę o tym teraz? Z dwóch powodów. Po pierwsze, kilka tygodni temu, z okazji 90. rocznicy pierwszych objawień Jezusa o Bożym miłosierdziu s. Faustynie TVP1 wyemitowała film „Miłość i miłosierdzie”, ze sceną samobójstwa Kazimirowskiego. Po drugie, pytają mnie osoby, co z tą nieprawdziwą informacją zrobić. Jak zahamować jej rozpowszechnianie? Przypisywanie samobójstwa Kazimirowskiemu dotyka wielu czcicieli Bożego Miłosierdzia. Uderza niejako w samą ideę Bożego miłosierdzia, skoro Jezus zapowiedział s. Faustynie, że Jego wizerunek będzie naczyniem, przez które udzieli wielu łask, a malarz tego obrazu łaski owe odrzuca…

Nie wiemy, oczywiście, co działo się w duszy Eugeniusza Kazimirowskiego. Mało o nim wiemy w ogóle – nie założył rodziny, nie miał dzieci, nie zachowały się pozostałe jego obrazy, zapiski czy wspomnienia innych osób. Informacja, jakoby był masonem (również podana w filmie), nie ma potwierdzenia w źródłach. Wiemy, że obraz malował od stycznia 1934 przez pół roku, że co tydzień przychodziła do jego pracowni (był sąsiadem ks. Sopoćki) s. Faustyna, by dawać wskazówki, jak powinien wyglądać Jezus na obrazie. Wiemy, że ks. Sopoćko wtajemniczył go w jakiejś części w objawienie s. Faustyny. Ona zaś prawdopodobnie gorąco modliła się za malarza i dzieło, które tworzył. Czy to wszystko, a przede wszystkim półroczna praca nad wizerunkiem Jezusa Miłosiernego, nie zostawiło w Kazmirowskim śladu? Oczywiście, tego też nie wiemy. To tajemnica między nim a Bogiem. I nie mamy podstaw, by wyciągać z niej jakieś wnioski. Mamy natomiast prawo domagać się szacunku dla prawdy historycznej, uczciwości wobec faktów. A te według źródeł archiwalnych i usytuowania grobu wskazują, że Kazimirowski nie popełnił samobójstwa.

Film „Miłość i miłosierdzie” jest reklamowany jako fabularyzowany dokument. Oznacza to, że prawdziwe wydarzenia poddano procesom fabularyzacji. Rozumiem, że w tej formie scenarzysta i reżyser filmu ma prawo do subiektywnego wyboru wydarzeń z życia bohaterów, ma prawo do własnej ich interpretacji, a nawet do własnej wizji, jak pewne sceny czy rozmowy mogły przebiegać, ale, co ważne, nie w oderwaniu do faktów, lecz biorąc pod uwagę prawdziwe losy bohaterów. Słowo „dokument” w tej formie gatunku oznacza zaś, że autor nie ma prawa zmieniać faktów. Jeżeli tego dokonuje, to nie jest już dokument, ale fikcja – film fabularny, co najwyżej oparty na motywach prawdziwych wydarzeń. Nic więcej. Dlatego widzowie filmu „Miłość i miłosierdzie” powinni o tym wszystkim wiedzieć. Tego wymaga szacunek dla prawdy historycznej i dla samego Eugeniusza Kazimirowskiego, który sam nie może się już bronić.•