Przewodnik po Synodzie Biskupów dla Amazonii

Przypominał, że w lasach amazońskich doszło do „głębokiego kryzysu spowodowanego długotrwałą ingerencją człowieka, w której dominuje kultura odrzucenia i mentalność eksploatacyjna”. Regionowi „zagrażają wielkie interesy gospodarcze”, które powodują m.in. masowe niszczenie lasów i zanieczyszczanie wód. „Harmonijna relacja między Bogiem Stworzycielem, ludźmi i przyrodą została zerwana z powodu szkodliwych skutków eksploatacji i presji wielkich interesów gospodarczych” – napisali autorzy dokumentu. Dochodzą do tego „nowe kolonializmy ideologiczne pod płaszczykiem mitu postępu, które niszczą tożsamość kulturową”. Zagrożenie dla terytoriów amazońskich pochodzi również „z perwersji niektórych polityk, promujących «ochronę» przyrody bez brania pod uwagę człowieka”.

W tej sytuacji ochrona ludów pierwotnych i ich terytoriów jest „podstawowym wymogiem etycznym i zasadniczym zaangażowaniem na rzecz praw człowieka”, co dla Kościoła staje się „moralnym imperatywem zgodnym z wizją ekologii integralnej” z encykliki Franciszka „Laudato si’”.

Druga część dokumentu przygotowawczego przypominała, że „misja ewangelizacyjna zawsze zawiera w sobie nieodłączną treść społeczną”. Dzieło ewangelizacji „wzywa nas do działania przeciwko nierównościom społecznym i brakowi solidarności poprzez wspieranie miłosierdzia i sprawiedliwości, współczucia i troski”, nie tylko między ludźmi, ale także wobec „innych istot, zwierząt i drzew oraz całego stworzenia”. Niedbanie o wspólny dom jest bowiem „obrażaniem Stwórcy, zamachem na bioróżnorodność, a ostatecznie na życie”.

Trzecia część „Lineamenta” dotyczyła „nowych dróg”, które mają doprowadzić do Kościoła o amazońskim obliczu, a także stanowić odpowiedź na wspomniane niesprawiedliwości w regionie. Wskazała, że „wszyscy musimy pozwolić się ewangelizować” przez ludy tubylcze i ich kultury oraz że „zadanie nowej ewangelizacji wymaga użyczenia im naszego głosu w ich sprawach”, ale także „bycia ich przyjaciółmi, wysłuchania ich, zrozumienia i przyjęcia niezgłębionej mądrości, jaką Bóg chce przekazać za ich pośrednictwem”. To „ich nauki mogą wskazać priorytetowe kierunki dla nowych dróg Kościoła w Amazonii”.

W odpowiedzi na skargę „tysięcy wspólnot przez długie okresy pozbawionych niedzielnej Eucharystii”, konieczna jest bardziej powszechna obecność Kościoła, którą w Amazonii utrudnia „olbrzymia rozległość geograficzna, bardzo często z utrudnionym dostępem”. Potrzebne jest więc wzmożenie działalności Kościoła na tym terenie i pogłębienie procesu inkulturacji. Aby osiągnąć ten cel, jednym z priorytetów jest „zaproponowanie nowych posług i służb dla różnych pracowników duszpasterskich, odpowiadających [ich] działaniom i obowiązkom w obrębie wspólnoty”, w tym także „określenie rodzaju oficjalnej posługi, którą można powierzyć kobiecie, biorąc pod uwagę kluczową rolę, jaką kobiety odgrywają” w tamtejszym Kościele. Należy też znaleźć nowe rozwiązania, „aby lud Boży miał lepszy i częstszy dostęp do Eucharystii, centrum życia chrześcijańskiego”.

Dokument przygotowawczy kończył się kwestionariuszem, złożonym z 30 pytań, które pomogą w synodalnej dyskusji. Został on rozesłany do biskupów Amazonii, którzy mieli nań odpowiedzieć, „konsultując się z ludem Bożym”. Na podstawie otrzymanych odpowiedzi powstał dokument roboczy zgromadzenia („Instrumentum laboris”), który jest punktem wyjścia do synodalnej dyskusji.
 

„Instrumentum laboris”

Ogłoszony w czerwcu 2019 r. ponad 60-stronicowy dokument w języku hiszpańskim zasadniczo przejął analizę sytuacji Amazonii, zawartą w „Lineamenta”, przypominając, że Kościół musi bardziej uczynić swoimi kwestie społeczne oraz ekologiczne i wsłuchać się w głos coraz bardziej dyskryminowanych mieszkańców Amazonii. Na podstawie odpowiedzi na kwestionariusz skonkretyzowano natomiast propozycje „nowych i odważnych dróg” dla Kościoła.

„Instrumentum laboris” składa się z trzech części, z których pierwsza mówi o rzeczywistości Amazonii, druga o ekologii integralnej, a trzecia o wyzwaniach dla Kościoła w tym regionie. „Amazonia dziś jest zranionym i zdeformowanym pięknem, miejscem bólu i przemocy” – czytamy w dokumencie, który przypomina, jak wiele możemy nauczyć się od jej mieszkańców, którzy przez tysiąclecia troszczyli się o ten swój dom, dbając o ziemię, wodę i lasy w taki sposób, że zachowali go dla przyszłych pokoleń. „Nowe drogi ewangelizacji tej ziemi trzeba budować w dialogu z tą pradawną mądrością, w której obecne są ziarna Słowa” – wskazuje dokument, kładąc nacisk na inkulturację Ewangelii.
 

Odnośnie do życiu Kościoła przypomina, że z powodu niedostatecznej liczby kapłanów mieszkańcom Amazonii „brakuje sakramentów”. Zamiast godzić się na zostawienie ludzi bez Eucharystii, proponuje przeanalizowanie kryteriów dotyczących osób autoryzowanych do jej sprawowania. Ważnym postulatem duszpasterskim jest też konieczność przejścia od praktyki „Kościoła, który od czasu do czasu odwiedza” do „Kościoła, który jest obecny i trwa”. W tym kontekście pojawia się postulat święcenia dojrzałych Indian, mających rodziny (czyli viri probati, choć to wyrażenie tam nie pada), a także konieczności docenienia roli kobiet, które w Kościele Amazonii odgrywają dziś centralną rolę.