Raport: Kościół w Polsce
Społeczeństwo polskie pozostaje wciąż – zwłaszcza na tle gwałtownie sekularyzującej się Europy – bardzo religijne, aczkolwiek zagraża mu tzw. „pełzająca sekularyzacja”.
Obecnie mamy w Polsce ponad 32 tys. osób konsekrowanych. Część z nich pracuje za granicą. Najliczniejszą grupę stanowią siostry zakonne w zgromadzeniach czynnych (17 tys. 858). Sióstr w zgromadzeniach kontemplacyjnych jest 1330, zakonników w instytutach męskich – 11 tys. 613 (9 tys. 200 kapłanów, 1300 braci, 830 kleryków i 264 nowicjuszy), członków Instytutów świeckich – 1250. Ciekawostką jest odradzanie się indywidualnych form życia konsekrowanego znanych ze starożytności, które na przestrzeni stuleci zanikły: w Polsce jest już 250 dziewic konsekrowanych, 300 wdów i jeden pustelnik.
Osoby konsekrowane zaangażowane są w szereg dzieł o charakterze duszpasterskim i charytatywnym. Prowadzą m.in. ponad 400 przedszkoli i ok. 200 szkół, 7 szpitali, 14 hospicjów i kilkadziesiąt innych placówek związanych z ochroną zdrowia a także ok. 50 domówi opieki. Angażują się w pomoc dzieciom, samotnym matkom, niepełnosprawnym i ubogim. Pracują w duszpasterstwie, katechizują (1107 zakonników i 2012 sióstr zakonnych). 708 polskich parafii to parafie zakonne. Osoby konsekrowane ewangelizują też poprzez media – prowadzą m.in. 42 wydawnictwa, 3 stacje TV, czy około tysiąca stron internetowych.
Liczba chętnych do podjęcia życia zakonnego niestety spada. W przypadku sióstr w zgromadzeniach czynnych – nawet drastycznie. Należy jednak na to zjawisko patrzeć w szerszym kontekście: po II Wojnie Światowej, a zwłaszcza w latach 70. i 80. XX w. mieliśmy w Polsce do czynienia z ogromnym wzrostem powołań, swoistym „boomem powołaniowym” – spadek, w sensie liczbowym, jest więc raczej powrotem do stanu poprzedniego. Obecne zmiany społeczne i kulturowe są jednak dla zakonów, również w Polsce, sygnałem do odnowy, w duchu potrzeb współczesnego Kościoła. Być może wpłyną one także na powstanie i rozwój nowych form życia konsekrowanego.
Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego szacuje, że wiernych zaangażowanych – czyli będących członkami różnych stowarzyszeń bądź grup apostolskich - jest ok. 8 proc. ogółu, czyli prawie co dziesiąty katolik. W liczbach bezwzględnych jest to 2,5-2,6 mln.
Wśród świeckich, aktywnie angażujących się w życie Kościoła, przeważają kobiety. Według danych ISKK w Polsce jest 1038 organizacji typowo kobiecych, gromadzących 41 tys. członkiń. Kobiety należą też do niemal wszystkich (poza typowo męskimi) wspólnot obecnych w parafiach. Zdecydowaną większość spośród 2,5-2,6-milionową grupą aktywnych wiernych aż 69 proc. – w liczbach bezwzględnych 1,85 mln – to kobiety.
W Polsce ruchy i wspólnoty laikatu mają kilkusetletnią historię, np. świeckie wspólnoty franciszkańskie, dominikańskie, karmelitańskie. Są inicjatywy rdzennie polskie, np. Ruch „Światło - Życie”, zwany Oazami oraz Domowy Kościół, powołane przez ks. Franciszka Blachnickiego czy Ruch Rodzin Nazaretańskich, zainicjowany przez ks. Tadeusza Dajczera.
Są też liczne wspólnoty, które zostały przeszczepione na polski grunt z zagranicy, takie jak Akcja Katolicka, Odnowa w Duchu Świętym, Droga Neokatechumenalna, zainicjowana przez Hiszpana Kiko Arguello, czy Ruch Wiara i Życie, założona przez Jeana Vaniera, Prałatura Świętego Krzyża i Opus Dei, powołana przez ks. Escriva de Balaguera w Hiszpanii czy jezuickie Wspólnoty Życia Chrześcijańskiego. Najliczniejsza grupa, obecna od końca XIX w. to przeszczepiony z Francji Żywy Różaniec. Szacuje się, że należą do nich ok. 2 mln osób.
Kościół katolicki odgrywa ważną rolę w wolontariacie. Wolontariusze angażują się w liczne i różnorodne projekty: wolontariat hospicyjny, misyjny, inicjatywy Caritas. Parafialne Zespoły Caritas są obecne w blisko połowie parafii, czyli 4,5 tys. z nich. Pracuje w nich ok. 26 tys. wolontariuszy. Działa też 4,2 tys. Szkolnych Kół Caritas. Ponadto na różnych polach kościelnej pomocy społecznej, w ramach szeroko pojętej struktury Caritas, działa ok. 100 tysięcy indywidualnych wolontariuszy.
W ostatnich latach można zaobserwować nowe inicjatywy świeckich, które stają się wydarzeniami ogólnopolskimi, nawet przekraczają granice kraju. Na początku tego roku po raz dziesiąty w Polsce przeszedł Orszak Trzech Króli, w którym wzięło udział 1,2 mln osób, w Warszawie 80 tys.
Należy też zasygnalizować obecność w życiu publicznym grupy katolików świeckich – filmowców, aktorów, piosenkarzy, kompozytorów, wydawców i dziennikarzy, twórców mediów katolickich, portali internetowych, którzy w pracy zawodowej inspirują się wiarą i nie wahają się dawać o niej publiczne świadectwo.
Duszpasterstwa specjalistyczne
Duszpasterstwa specjalistyczne skierowane są do poszczególnych grup wiernych, oferując im posługę i formację uwzględniającą ich specyfikę, potrzeby, oczekiwania i potencjał. Działaniem duszpasterstw specjalistycznych objęte są miliony wiernych.
Są duszpasterstwa dla rodzin, ale także dla małżeństw w kryzysie, związków niesakramentalnych czy osób samotnych oraz aktywnie działające duszpasterstwa akademickie. Szczególnie po roku 1989 zaczęto organizować specjalne duszpasterstwa dla poszczególnych grup zawodowych (np. policjanci, bankowcy, pszczelarze, leśnicy, myśliwi, elektrycy, nauczyciele, kolejarze, radcy prawni, pracownicy wodociągów i kanalizacji, strażnicy miejscy i celnicy, rzemieślnicy, parlamentarzyści czy samorządowcy). Powstają również stowarzyszenia zaangażowanych katolików (np. prawników, wychowawców, energetyków, wydawców, farmaceutów). Ważnym aspektem działalności duszpasterstw jest integracja i formacja, dzięki czemu często są one atrakcyjne również dla osób mniej zaangażowanych w życie Kościoła i mają potencjał ewangelizacyjny.
