CBOS: Program 500 plus poprawił jakość życia rodzin z dziećmi

Program "Rodzina 500 plus" ruszył 1 kwietnia 2016 r. Świadczenie wychowawcze w wysokości 500 zł rodzice otrzymują niezależnie od dochodu na drugie i każde kolejne dziecko do ukończenia przez nie 18 lat. W przypadku rodzin z dochodem poniżej 800 zł netto na osobę (lub 1200 zł netto w przypadku wychowywania w rodzinie dziecka niepełnosprawnego) wsparcie można otrzymać także na pierwsze lub jedyne dziecko.

W swoim najnowszym badaniu CBOS przypomniało, że w 2014 r., przed wprowadzeniem programu "Rodzina 500 plus", swoją sytuację najlepiej oceniały rodziny z jednym dzieckiem (26 proc.), podczas gdy w gospodarstwach bez dzieci lub z co najmniej dwójką odsetki te były bliskie 15 proc. Co czwarta rodzina bez dzieci na utrzymaniu żyła bardzo biednie lub skromnie; bardzo biednie żyło 3 proc. rodzin z dwójką lub większą liczbą dzieci.

CBOS podaje, że w 2017 r., a więc rok po wprowadzeniu programu, sytuacja rodzin z dziećmi uległa znaczącej poprawie, choć - jak podkreślono - ogólnie w skali kraju niewiele się zmieniła. Zwrócono również uwagę, że sytuacja finansowa rodzin z jednym dzieckiem (w znacznej części nieuprawnionych do świadczenia) uległa poprawie w dużo mniejszym stopniu niż rodzin otrzymujących świadczenie.

W marcu 2018 r. więcej osób może powiedzieć, że ich rodzinom żyje się dobrze w porównaniu z analogicznym okresem 2017 r. (wzrost z 24 proc. do 26 proc.). Sytuacja rodzin z dziećmi jest lepsza niż gospodarstw domowych bez dzieci, ale - jak napisano w badaniu - "znów widoczne stały się różnice między posiadającymi jedno i więcej dzieci". W 2018 roku nikt z otrzymujących świadczenie nie mówi, że żyje bardzo biednie.

W roku 2017 nieznacznie wzrósł spokój o sytuację finansową wśród ogółu Polaków (z 25 proc. w 2014 r. do 30 proc.). Poprawa była najbardziej widoczna wśród rodzin z dwójką i większą liczbą dzieci (z 22 proc. w 2014 r. do 30 proc.). Obawa przed biedą spadła we wszystkich grupach, jednak największą różnicę odnotowano wśród rodzin uprawnionych do świadczenia.

W 2018 r. o 8 pkt. proc. wzrósł udział osób mówiących, że są spokojne o swoją sytuację finansową i o 6 pkt. proc. spadł odsetek obaw przed biedą. Jednocześnie CBOS zauważa, że rodziny otrzymujące świadczenie częściej niż gospodarstwa bez dzieci lub z jednym dzieckiem wskazują, że nie boją się biedy, ale martwią się o nagłe pogorszenie swojej sytuacji materialnej. W ocenie badających, jest to spowodowane tym, że sytuacja finansowa tych rodzin często zależy od świadczenia.

"Szerokie badanie zrealizowane przez CBOS wśród beneficjentów programu Rodzina 500 plus pokazuje, że dla wielu rodzin środki z programu mają duże znaczenie w budżecie domowym. Skoro dla 60 proc. korzystających z programu comiesięczne świadczenie stanowi istotną część budżetu domowego, zrozumiała jest obawa, że sytuacja materialna może nagle ulec pogorszeniu (w przypadku zmian w programie)" - czytamy w badaniu. To oznacza, że bardziej spokojne są rodziny otrzymujące świadczenie na jedno dziecko.

Według CBOS, przed wprowadzeniem programu "Rodzina 500 plus" 19 proc. rodzin z dwójką lub większą ilością dzieci twierdziło, że zdarzały się sytuacje, kiedy nie starczyło pieniędzy na wydatki związane z nauką i kształceniem. W 2017 r. było ich już 5 proc.

Różnice widoczne są również w przypadku wydatków na urlop, wakacje lub ferie dzieci. W roku 2014 wraz z liczbą dzieci rósł odsetek osób przyznających, że nie starczało im pieniędzy na wydatki związane z wypoczynkiem - wśród rodzin z jednym dzieckiem takie sytuacje zdarzyły się w 40 proc. przypadkach, a w rodzinach z dwojgiem lub większą liczbą dzieci - w 55 proc. W analogicznym okresie 2017 r. odsetki wyniosły odpowiednio 33 proc. i 46 proc.

CBOS jednak zastrzega, że po przyjrzeniu się grupom wyróżnionym ze względu na korzystanie z programu można stwierdzić, że "rodzinom z większą liczbą dzieci nadal trudniej jest zapewnić wakacje dla wszystkich członków gospodarstwa domowego". Jak podano w badaniu, wśród rodzin nieuprawionych do świadczenia oraz tych, które je otrzymują na jedno dziecko, brak pieniędzy na wyjazd zdarza się co w trzecim gospodarstwie domowym. W przypadku rodzin z większą liczbą dzieci odsetek sięga 46 proc. "Oznacza to, że prawie połowie gospodarstw domowych z większą liczbą dzieci brakowało w poprzednim roku pieniędzy na urlop, wakacje czy ferie dzieci" - czytamy w badaniu.

Jedna trzecia badanych jako skutek programu 500 plus wymienia spędzanie większej ilości czasu z dziećmi, a jedna czwarta - poprawę relacji małżeńskich i rodzinnych. Wśród ogółu Polaków zadowolenie ze stałego związku rośnie wraz z liczbą dzieci - im wyższa, tym częściej ankietowani deklarują zadowolenie ze swojego małżeństwa. W 2014 roku 36 proc. osób było bardzo zadowolonych ze swojego związku; w grupie respondentów z dwojgiem lub więcej dzieci ten odsetek wyniósł 48 proc.

W analogicznym okresie w 2007 r. zadowolenie ze swojego związku zadeklarowało 44 proc. badanych. Wśród osób nieotrzymujących świadczenia było najwięcej średnio i niezadowolonych ze swojego małżeństwa (w sumie 12 proc.). W grupie otrzymujących świadczenie na co najmniej dwoje dzieci udział bardzo zadowolonych wynosił 63 proc.