Książę był bezradny

To jedno z pytań, które stawia twórca „Habitu i zbroi”, dokumentu, który właśnie wchodzi na nasze ekrany. Kim byli Krzyżacy? Wszyscy, a szczególnie ci, którzy czytali Sienkiewicza, czy oglądali film Forda, wiedzą doskonale. Czy rzeczywiście ich obraz utrwalony w powszechnym odbiorze jest prawdziwy? Czy książę Konrad wiedział, dlaczego pozbył się ich król Węgier, który też ich zaprosił, by pomagali mu  w obronie wschodnich rubieży swego państwa przed Kumanami?

Film Pawła Pitery przedstawia dzieje Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, bo taka jest pełna nazwa zakonu, w  szerokiej perspektywie historycznej. Dzieje Krzyżaków śledzimy od chwili powstania do czasów zmierzchu potęgi zakonu, która załamała się w starciu z Polską i kryzysem wewnętrznym, jaki wkrótce nastąpił.

Dzisiaj najczęściej analizujemy wydarzenia z przeszłości ze współczesnej perspektywy. A przecież w tamtym okresie nikt też nie potępiał władcy Mazowsza, bo jego decyzja wydawała się racjonalna. Konrad, mimo pomocy niektórych książąt piastowskich, był po prostu bezradny wobec nieustannych najazdów pogańskich Prusów, które pustoszyły jego ziemie. Najazdy te przyniosły Mazowszu o wiele większe szkody niż najazdy tatarskie, a chrystianizacja zaczęła postępować z chwilą pojawienia się Krzyżaków i zakonów żebrzących.  

 „Habit i zbroja” nie ukrywa negatywnych stron działalności zakonu, ale jednocześnie pokazuje  jego osiągnięcia, z których niektóre do dzisiaj budzą podziw. Zarówno w dziedzinie wojskowości, fortyfikacji, architektury, jak i administracji. Porusza również, często pomijany, religijny aspekt życia rycerzy zakonników 

W filmie znajdziemy też wiele nieznanych faktów. Mało kto wie, że nadali nawróconym Prusom status ludzi wolnych, prawo dziedziczenia dóbr linii męskiej i żeńskiej, wykluczyli w sądach przypalanie żelazem, a pruscy możni  mogli zostać przyjęci w szeregi rycerstwa. Film szczegółowo przedstawia konflikt z Polską i bitwę pod Grunwaldem. Bitwa mogła zakończyć historię zakonu, ale tak się nie stało. Dlaczego? Odpowiedź znajdziemy w dokumencie.