Przed/nad filozofia

Praktycznie cały starożytny Bliski Wschód szukał mądrości i pisał o niej oraz o wysiłku jej zdobywania, tworząc tzw. literaturę mądrościową. Czym jest owa mądrość? Jest punktem dojścia w długim procesie, gdzie chce się poznać i zrozumieć związki i porządek zachodzące w świecie i w życiu ludzkim, by go ostatecznie uczynić szczęśliwym i co jeszcze ważniejsze – owocnym. I tutaj zachodzi istotna różnica z filozofią, którą równolegle – choć zaczęli o kilka stuleci później – uprawiali Grecy. Bliskowschodnia i starotestamentowa refleksja o mądrości ma w istocie cel praktyczny i obca jest jej obecna w filozofii abstrakcja. Mądrość ma kształtować konkretne życie, a jej poszukiwacze nie stawiali pytań o abstrakty, racje ostateczne czy absolutne. Owszem, jeśli w poszukiwaniu dochodzili do krańca czy źródła, mówili wprost o Bogu. To dlatego mądry król Salomon, gdyż za niego podaje się autor biblijnej Księgi Mądrości, swe poszukiwanie rozpoczyna od postawy zasadniczej: „Modliłem się”, bo tylko tak można posiąść mądrość. Na to samo wskazują inni biblijni mędrcy, ponieważ człowiek nie jest w stanie zdobyć mądrości swoimi siłami. W Księdze Hioba w zakończeniu trzeciej mowy mędrca Sofara pojawia się to pytanie: „A skąd pochodzi mądrość i gdzie jest siedziba wiedzy?”. Odpowiedź brzmi bardzo jasno: „Droga tam Bogu wiadoma, On tylko zna jej siedzibę”. Podobnie mówi Daniel, bohater starotestamentowej księgi noszącej jego imię: „Mądrość i moc są Jego [Boga] przymiotem. On odsłania to, co niezgłębione i ukryte, i zna to, co spowite w ciemność”. Tę samą prawdę obwieszcza Eklezjastyk w Księdze Mądrości Syracha: „Cała mądrość od Boga pochodzi, jest z Nim na wieki… Jako pierwsza przed wszystkim stworzona została mądrość… To Pan ją stworzył… i wylał na wszystkie swe dzieła… a tych, co Go miłują, hojnie nią wyposażył”. W tej perspektywie nic więc dziwnego, że autor Księgi Mądrości posiadanie jej przeniósł nad berła i trony i za nic miał bogactwa. Posiadanie mądrości i kształtowanie według niej swego życia jest szansą na bycie w bliskości samego Boga. W duchu Nowego Testamentu można powiedzieć, że to najprostsza recepta na zbawienie.