Architektura świętości


Arabska nazwa Jerozolimy „Al-Quds”, czyli dosłownie „Święte”, ma więc korzenie biblijne. W religii Izraela jej świętość była jednym z wyższych stopni w zbliżaniu się ludzi do Boga. W Misznie, czyli w pierwszych spisanych tradycjach rabinów zbieranych po zburzeniu świątyni jerozolimskiej, wyróżniano dziesięć takich stopni. Na pierwszym z nich znajdowała się cała ziemia Izraela, nazywana Ziemią Świętą, gdyż tylko z jej plonów można było składać ofiary w świątyni. Następny stopień stanowiły przestrzenie wewnątrz miast, dokąd nie mogli wchodzić trędowaci ani nie można było wnosić ciał zmarłych po wyprowadzeniu ich na miejsce pochówku.

Mury Jerozolimy nie tylko miały znaczenie obronne, ale również wyznaczały granicę do jeszcze wyższych stopni świętości. Na kolejny stopień wskazywały zewnętrzne mury świątyni oraz mury oddzielające dziedzińce wewnętrzne sanktuarium oraz jej najważniejszego, centralnego miejsca, przybytku – podzielonego na trzy kolejne przestrzenie: przedsionek, Święte oraz Święte Świętych. Na pozytywne ujęcie tych stopni świętości wskazują nazwy dziedzińców sanktuarium występujące w pismach rabinów i dziełach starożytnego historyka żydowskiego Józefa Flawiusza. Oznaczają one tych, którzy mogli tam wchodzić: Dziedziniec Pogan, Niewiast, Izraelitów i Kapłanów. Przechodzący przez miejsca o coraz większym stopniu świętości doświadczali zmniejszania się dystansu do Boga.

W Nowym Testamencie znajdujemy echa tego rozróżnienia. Ewangelie Mateusza, Marka i Łukasza przedstawiają działalność Jezusa w trzech etapach: otwarta aktywność w ziemi Izraela, droga do Jerozolimy oraz działalność w świątyni. Na tych kolejnych etapach Jezus uwalnia osoby dotknięte nieczystościami rytualnymi, którym judaizm nie pozwalał na przekraczanie różnych stopni świętości. Zwieńczeniem całej Jego działalności stały się męka, śmierć i zmartwychwstanie. Te wydarzenia wypełniają to, co było celem obrzędu w Miejscu Najświętszym, dokonywanego przez arcykapłana w Dzień Przebłagania: odpuszczenie grzechów. W ten sposób otwarty został pełen dostęp do Boga dla tych, którzy znajdą się w Nowym Jeruzalem. Jego obrazem na ziemi i jego zapowiedzią jest liturgia Kościoła.