Kontrowersje wokół jednomandatowych okręgów

Podczas jesiennych wyborów parlamentarnych senatorów po raz pierwszy będziemy wybierać w jednomandatowych okręgach wyborczych, oddając głos tylko na jednego kandydata (do tej pory można było oddać głos na 2, 3 lub 4 osoby w zależności od liczby mandatów, które były do zdobycia w okręgu).

W tegorocznych wyborach każdy komitet wyborczy będzie mógł zgłosić w danym okręgu tylko jednego kandydata na senatora. Tylko ten kandydat, który otrzyma najwięcej głosów, zdobędzie miejsce w Senacie.

Zgodnie z Kodeksem wyborczym, który wszedł w życie 1 sierpnia, Polska została podzielona na 100 nowych okręgów wyborczych. Są one znacznie mniejsze od tych, które dotychczas obowiązywały w wyborach do Senatu. Dotąd okręgów było tylko 40. Obecnie senatorowie będą reprezentowali po kilka powiatów, niekiedy nawet tylko kilka dzielnic dużego miasta.

I tak np. na cztery okręgi wyborcze podzielona została Warszawa - dotychczas był to jeden okręg, z którego do izby wchodziło czterech senatorów. Podobnie na osobne okręgi wyborcze zostały podzielone Wrocław, Kraków i Łódź (każde z tych miast na dwa).

Przeciwnicy jednomandatowych okręgów wyborczych przekonują, że podczas dokonywania podziału na okręgi może dochodzić do manipulacji ich granicami przez partie, które tak wyznaczają okręgi, aby zgarnąć jak najwięcej mandatów.

Politolog, prof. Radosław Markowski (PAN, SWPS) w rozmowie z PAP podkreślił, że na świecie "cały czas są z tym problemy". "W Anglii, Stanach Zjednoczonych i wszędzie na świecie, tam, gdzie są jednomandatowe okręgi, są też potworne manipulacje" - powiedział.

Według niego, skoro już w Polsce zdecydowano się na wprowadzenie jednomandatowych okręgów do Senatu, wcześniej bezwzględnie powinny były zostać ustalone "absolutnie jasne i klarowne zasady, kto decyduje o granicach okręgu wyborczego". "U nas wszystko jest do góry nogami postawione" - ocenił.

Dodał, że z powodu dużej mobilności ludzi w dzisiejszym świecie co 5-10 lat trzeba zmieniać granice jednomandatowych okręgów. Jak mówił, ponieważ czasem wiadomo "bardzo konkretnie o tym, że w bardzo bliskim rejonie jedna wieś jest - powiedzmy - PiS-owska, a druga SLD-owska, to oczywiście politycy mają interes, żeby tak (okręgi) kroić, żeby gdzieś wykroić sobie całą większość" - mówił.

Markowski podkreślił, że nie odnosi się do żadnych konkretnych zarzutów polityków. "Ja mówię o immamentnej cesze jednomandatowych okręgów wyborczych. Nie chodzi o Polskę, nie chodzi o PiS, nie chodzi o cokolwiek innego". "Tym razem zarzuty padają wobec PO, PO będzie zarzucać za chwilę innej partii itd." - mówił.

Zarzuty wobec dokonanego obecnie podziału na okręgi od dłuższego czasu stawia PiS. Jak powiedział PAP polityk tej partii Arkadiusz Mularczyk, "decyzję o podziale na jednomandatowe okręgi podjęło pięćdziesięciu kilku senatorów PO, a wielu z nich decydowało de facto o swoich mandatach, o swoim interesie".

Przypomniał, że zasada jednomandatowych okręgów w wyborach do Senatu została wprowadzona do nowego Kodeksu wyborczego w drodze poprawki senackiej; to również senatorowie wprowadzili do ustawy podział kraju na sto okręgów. "Ci senatorowie, którzy proponowali pewne poprawki w Senacie, w komisjach, bardzo często układali te okręgi pod siebie" - przekonuje Mularczyk.

W jego ocenie, podczas prac senackich nad podziałem kraju na okręgi doszło do manipulacji "polegających na tworzeniu sztucznych okręgów". "W sytuacji, gdy PO ma w jakimś okręgu duże poparcie, tam się np. tworzy dwa okręgi wyborcze - tak było we Wrocławiu. A tam, gdzie PiS miał duże poparcie, tworzy się duży okręg i jeszcze się np. dorzuca kilka gmin, żeby jak najwięcej głosów zmarnować. Takich sytuacji było bardzo wiele przy tworzeniu tych okręgów" - powiedział Mularczyk. Jego zdaniem, specjalnie wykrojono też okręg pod Włodzimierza Cimoszewicza.

"Są to kompletnie nieuzasadnione zarzuty i całkowicie chybione" - odpowiada wiceszef senackiego klubu PO Mariusz Witczak. Podczas senackich prac nad Kodeksem wyborczym był on inicjatorem wprowadzenia jednomandatowych okręgów wyborczych.

Jak podkreślił w rozmowie z PAP, dotychczasowe wielomandatowe okręgi wyborcze zostały podzielone według liczby mandatów, jakie można było w nich uzyskać.

"Jeżeli w danym okręgu wybieraliśmy dwóch, trzech lub czterech kandydatów, to proporcjonalnie taki okręg został terytorialnie podzielony na dwa, trzy lub cztery jednomandatowe okręgi. Można powiedzieć, że przy ustalaniu okręgów kierowano się czystą matematyką" - zapewnił Witczak.

W jego ocenie, "majstrowanie i układanie" okręgów wyborczych pod określoną partię jest niemożliwe w demokratycznym państwie. "Nigdy nie udałoby się tego zrobić, bez narażania się na konsekwencje prawne. Tego typu zarzuty pod naszym adresem są po prostu nieetyczne" - oświadczył.

Zdaniem Witczaka to, że politycy PiS powołują się na przykład Wrocławia, jest dowodem na ich "głęboką niekompetencję". "Wrocław i okolice miasta w wyborach do Senatu tworzyły do tej pory jeden okręg wyborczy, w którym do zdobycia były dwa mandaty. Siłą rzeczy musiał on być podzielony na dwa okręgi jednomandatowe. Nie ma nic w tym dziwnego i podejrzanego" - argumentował.

Podkreślił też, że gdyby teza polityków PiS o układaniu okręgów była prawdziwa to np. Poznań, w którym PO ma bardzo silne poparcie, powinien zostać podzielony na dwa jednomandatowe okręgi wyborcze. "Poznań obejmuje jeden okręg wyborczy, nie zrobiliśmy tam dwóch okręgów, pomimo iż teoretycznie by nam się to opłacało" - zaznaczył.

Innym argumentem przedstawianym przez przeciwników jednomandatowych okręgów wyborczych jest, że w wyniku ich wprowadzenia głosy oddane na innych kandydatów (niż zwycięski) trafią do kosza. Zgodnie z zasadą jednomandatowych okręgów, z każdego okręgu wejdzie bowiem do Senatu tylko jedna osoba - ta, która dostanie najwięcej głosów.

Można się więc spodziewać takiej sytuacji, że w Senacie dany okręg będzie reprezentowała osoba, którą poparła mniejszość wyborców na tym terenie. Stanie się tak np. wówczas, gdy 20 proc. głosujących poprze jednego kandydata, a 80 proc. pozostałych głosów rozłoży się na innych kandydatów w ten sposób, że żaden z nich nie przebije wyniku zwycięzcy. W opinii niektórych ekspertów może to doprowadzić nawet do sytuacji, w której cały Senat zostanie wybrany dużą mniejszością głosów w skali kraju.

Jak również podnoszą krytycy tego rozwiązania, jeśli przeprowadzona została by II tura takich wyborów, ostatecznym zwycięzcą mógłby zostać ktoś inny.

Jednak zdaniem wiceprezydenta Centrum im. Adama Smitha Andrzeja Sadowskiego, nie jest to argument trafny. "To zarzut, który ma zdyskredytować ideę jednomandatowych okręgów wyborczych po to, aby zablokować podobną zmianę w wyborach do polskiego Sejmu" - ocenił w rozmowie z PAP.

"Wybory nie są dla hołdowania arytmetycznej większości, tylko dla wyłonienia autentycznych liderów opinii na poziomie lokalnym" - podkreślił Sadowski.

Według niego dzięki jednomandatowym okręgom przełamany zostanie monopol "biurokracji partyjnych" na mianowanie kandydatów - w tym przypadku do Senatu - a obywatele zyskają bezpośredni wpływ na obsadę izby.

"Stąd nic dziwnego, że (...) dojdzie do sytuacji, że najbardziej znany (w danym okręgu) lider zostanie wybrany, natomiast ci partyjni kandydaci uzyskają może w sumie więcej głosów niż on jeden, natomiast będą reprezentować bardziej partyjne interesy, niż ten, który przejdzie i zostanie wybrany do Senatu" - zaznaczył.

Kodeks wyborczy nie zmienia głównych zasad wyborów posłów. Nadal wybieramy ich w 41 wielomandatowych okręgach wyborczych. Liczba posłów wybieranych w okręgach waha się od 7 do 19. Do obsadzenia jest ich 460, a ich przydział odbywa się przy użyciu metody d'Hondta. Wyborcy oddają jeden głos na listę. Próg wyborczy wynosi 5 proc. dla pojedynczych komitetów wyborczych, a 8 proc. dla koalicji wyborczych. Zasada proporcjonalności wyborów do Sejmu jest zagwarantowana w konstytucji.

 

Przekazujemy spis stu jednomandatowych okręgów wyborczych. Zgodnie z nowym Kodeksem wyborczym, 9 października w każdym z tych okręgów wybierzemy po jednym senatorze.

Województwo dolnośląskie

OKRĘG WYBORCZY NR 1 – powiaty: bolesławiecki, lubański, lwówecki, zgorzelecki.

OKRĘG WYBORCZY NR 2 – powiaty: jaworski, jeleniogórski, kamiennogórski, złotoryjski; Jelenia Góra.

OKRĘG WYBORCZY NR 3 – powiaty: głogowski, legnicki, lubiński, polkowicki; Legnica.

OKRĘG WYBORCZY NR 4 – powiaty: świdnicki, wałbrzyski.

OKRĘG WYBORCZY NR 5 – powiaty: dzierżoniowski, kłodzki, ząbkowicki.

OKRĘG WYBORCZY NR 6 – powiaty: górowski, milicki, oleśnicki, oławski, strzeliński, średzki, trzebnicki, wołowski, wrocławski.

OKRĘG WYBORCZY NR 7 – część Wrocławia: Bieńkowice, Biskupin - Sępolno - Dąbie - Bartoszowice, Borek, Brochów, Gaj, Gajowice, Grabiszyn - Grabiszynek, Huby, Jagodno, Klecina, Krzyki - Partynice, Księże, Oporów, Plac Grunwaldzki, Powstańców Śląskich, Przedmieście Oławskie, Przedmieście Świdnickie, Stare Miasto, Tarnogaj, Wojszyce - Ołtaszyn, Zacisze - Zalesie - Szczytniki.

OKRĘG WYBORCZY NR 8 – część Wrocławia: Gądów–Popowice Pd, Jerzmanowo - Jarnołtów - Strachowice - Osiniec, Karłowice - Różanka, Kleczków, Kowale, Kużniki, Leśnica, Lipa Piotrowska, Maślice, Muchobór Mały, Muchobór Wielki, Nadodrze, Nowy Dwór, Ołbin, Osobowice - Rędzin, Pawłowice, Pilczyce - Kozanów - Popowice, Polanowice - Poświętne - Ligota, Pracze Odrzańskie, Psie Pole - Zawidawie, Sołtysowice, Swojczyce - Strachocin - Wojnów, Szczepin, Świniary, Widawa, Żerniki.

Województwo kujawsko-pomorskie

OKRĘG WYBORCZY NR 9 – powiaty: bydgoski, świecki, tucholski; Bydgoszcz.

OKRĘG WYBORCZY NR 10 – powiaty: inowrocławski, mogileński, nakielski, sępoleński, żniński.

OKRĘG WYBORCZY NR 11 – powiaty: chełmiński, toruński; Toruń.

OKRĘG WYBORCZY NR 12 – powiaty: brodnicki, golubsko-dobrzyński, grudziądzki, rypiński, wąbrzeski; Grudziądz.

OKRĘG WYBORCZY NR 13 – powiaty: aleksandrowski, lipnowski, radziejowski, włocławski; Włocławek.

Województwo lubelskie

OKRĘG WYBORCZY NR 14 – powiaty: lubartowski, łukowski, opolski, puławski, rycki.

OKRĘG WYBORCZY NR 15 – powiaty: janowski, kraśnicki, lubelski, łęczyński, świdnicki.

OKRĘG WYBORCZY NR 16 – Lublin.

OKRĘG WYBORCZY NR 17 – powiaty: bialski, parczewski, radzyński; Biała Podlaska.

OKRĘG WYBORCZY NR 18 – powiaty: chełmski, krasnostawski, włodawski; Chełm.

OKRĘG WYBORCZY NR 19 – powiaty: biłgorajski, hrubieszowski, tomaszowski, zamojski;

Zamość.

Województwo lubuskie

OKRĘG WYBORCZY NR 20 – powiaty: krośnieński, świebodziński, zielonogórski; Zielona Góra.

OKRĘG WYBORCZY NR 21 – powiaty: gorzowski, międzyrzecki, strzelecko-drezdenecki, słubicki, sulęciński; Gorzów Wielkopolski.

OKRĘG WYBORCZY NR 22 – powiaty: nowosolski, wschowski, żagański, żarski.

Województwo łódzkie

OKRĘG WYBORCZY NR 23 – część Łódzi: Osiedle Bałuty Zachodnie, Osiedle Bałuty – Centrum, Osiedle Bałuty – Doły, Osiedle im. Józefa Montwiłła – Mireckiego, Osiedle Julianów – Marysin – Rogi, Osiedle Karolew – Retkinia Wschód, Osiedle Katedralna, Osiedle Koziny, Osiedle Lublinek – Pienista, Osiedle Łagiewniki, Osiedle Nad Nerem, Osiedle Radogoszcz, Osiedle Retkinia Zachód – Smulsko, Osiedle Stare Polesie, Osiedle Śródmieście – Wschód, Osiedle Teofilów – Wielkopolska, Osiedle Zdrowie – Mania, Osiedle Złotno.

OKRĘG WYBORCZY NR 24 – powiaty: brzeziński, łódzki wschodni oraz część Łodzi: Osiedle Andrzejów, Osiedle Chojny, Osiedle Chojny – Dąbrowa, Osiedle Dolina

Łódki, Osiedle Górniak, Osiedle Mileszki, Osiedle Nowosolna, Osiedle Nr 33, Osiedle

Olechów – Janów, Osiedle Piastów – Kurak, Osiedle Rokicie, Osiedle Ruda,

Osiedle Stary Widzew, Osiedle Stoki, Osiedle Widzew-Wschód, Osiedle Wiskitno,

Osiedle Wzniesień Łódzkich, Osiedle Zarzew.

OKRĘG WYBORCZY NR 25 – powiaty: kutnowski, łęczycki, łowicki, poddębicki.

OKRĘG WYBORCZY NR 26 – powiaty: łaski, pabianicki, zgierski.

OKRĘG WYBORCZY NR 27 – powiaty: pajęczański, sieradzki, wieluński, wieruszowski, zduńskowolski.

OKRĘG WYBORCZY NR 28 – powiaty: bełchatowski, piotrkowski, radomszczański; Piotrków Trybunalski.

OKRĘG WYBORCZY NR 29 – powiaty: opoczyński, rawski, skierniewicki, tomaszowski; Skierniewice.

Województwo małopolskie

OKRĘG WYBORCZY NR 30 – powiaty: chrzanowski, myślenicki, oświęcimski, suski, wadowicki.

OKRĘG WYBORCZY NR 31 – powiaty: krakowski, miechowski, olkuski.

OKRĘG WYBORCZY NR 32 – dzielnice Krakowa: II, III, IV, XIV, XV, XVI, XVII, XVIII.

OKRĘG WYBORCZY NR 33 – dzielnice Krakowa: I, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII, XIII.

OKRĘG WYBORCZY NR 34 – powiaty: bocheński, brzeski, proszowicki, wielicki.

OKRĘG WYBORCZY NR 35 – powiaty: dąbrowski, tarnowski; Tarnów.

OKRĘG WYBORCZY NR 36 – powiaty: limanowski, nowotarski, tatrzański.

OKRĘG WYBORCZY NR 37 – powiaty: gorlicki, nowosądecki; Nowy Sącz.

Województwo mazowieckie

OKRĘG WYBORCZY NR 38 – powiaty: gostyniński, płocki, sierpecki, sochaczewski, żyrardowski; Płock.

OKRĘG WYBORCZY NR 39 – powiaty: ciechanowski, mławski, płoński, przasnyski, żuromiński.

OKRĘG WYBORCZY NR 40 – powiaty: legionowski, nowodworski, warszawski zachodni, wołomiński.

OKRĘG WYBORCZY NR 41 – powiaty: grodziski, otwocki, piaseczyński, pruszkowski.

OKRĘG WYBORCZY NR 42 – dzielnice Warszawy: Praga Południe, Praga Północ, Rembertów, Targówek, Wesoła.

OKRĘG WYBORCZY NR 43 – dzielnice Warszawy: Mokotów, Ursynów, Wawer, Wilanów.

OKRĘG WYBORCZY NR 44 – dzielnice Warszawy: Białołęka, Bielany, Śródmieście, Żoliborz.

OKRĘG WYBORCZY NR 45 – dzielnice Warszawy: Bemowo, Ochota, Ursus, Włochy, Wola.

OKRĘG WYBORCZY NR 46 – powiaty: makowski, ostrołęcki, ostrowski, pułtuski, wyszkowski; Ostrołęka.

OKRĘG WYBORCZY NR 47 – powiaty: garwoliński, miński, węgrowski.

OKRĘG WYBORCZY NR 48 – powiaty: łosicki, siedlecki, sokołowski; Siedlce.

OKRĘG WYBORCZY NR 49 – powiaty: białobrzeski, grójecki, kozienicki, przysuski.

OKRĘG WYBORCZY NR 50 – powiaty: lipski, radomski, szydłowiecki, zwoleński; Radom.

Województwo opolskie

OKRĘG WYBORCZY NR 51 – powiaty: brzeski, kluczborski, namysłowski, nyski, prudnicki.

OKRĘG WYBORCZY NR 52 – powiat opolski; Opole.

OKRĘG WYBORCZY NR 53 – powiaty: głubczycki, kędzierzyńsko-kozielski, krapkowicki, oleski, strzelecki.

Województwo podkarpackie

OKRĘG WYBORCZY NR 54 - powiaty: leżajski, niżański, stalowowolski, tarnobrzeski; Tarnobrzeg.

OKRĘG WYBORCZY NR 55 - powiaty: dębicki, kolbuszowski, mielecki, ropczycko-sędziszowski, strzyżowski.

OKRĘG WYBORCZY NR 56 - powiaty: łańcucki, rzeszowski; Rzeszów.

OKRĘG WYBORCZY NR 57 - powiaty: brzozowski, jasielski, krośnieński; Krosno.

OKRĘG WYBORCZY NR 58 - powiaty: bieszczadzki, jarosławski, leski, lubaczowski, przemyski, przeworski, sanocki; Przemyśl.

Województwo podlaskie

OKRĘG WYBORCZY NR 59 – powiaty: augustowski, grajewski, kolneński, łomżyński, moniecki, sejneński, suwalski, zambrowski; Łomża i Suwałki.

OKRĘG WYBORCZY NR 60 – powiaty: białostocki, sokólski; Białystok.

OKRĘG WYBORCZY NR 61 – bielski, hajnowski, siemiatycki, wysokomazowiecki.

Województwo pomorskie

OKRĘG WYBORCZY NR 62 – powiaty: lęborski, słupski, wejherowski; Słupsk.

OKRĘG WYBORCZY NR 63 – powiaty: bytowski, chojnicki, człuchowski, kartuski, kościerski.

OKRĘG WYBORCZY NR 64 – powiaty: pucki; Gdynia.

OKRĘG WYBORCZY NR 65 – Gdańsk, Sopot.

OKRĘG WYBORCZY NR 66 – powiaty: gdański, starogardzki, tczewski.

OKRĘG WYBORCZY NR 67 – powiaty: kwidzyński, malborski, nowodworski, sztumski.

Województwo śląskie

OKRĘG WYBORCZY NR 68 - powiaty: częstochowski, kłobucki, lubliniecki, myszkowski.

OKRĘG WYBORCZY NR 69 - Częstochowa.

OKRĘG WYBORCZY NR 70 - powiaty: gliwicki, tarnogórski; Gliwice.

OKRĘG WYBORCZY NR 71 - Bytom, Zabrze.

OKRĘG WYBORCZY NR 72 - powiaty: raciborski, wodzisławski; Jastrzębie-Zdrój, Żory.

OKRĘG WYBORCZY NR 73 - powiaty: mikołowski, rybnicki; Rybnik.

OKRĘG WYBORCZY NR 74 - Chorzów, Piekary Śląskie, Ruda Śląska, Siemianowice Śląskie, Świętochłowice.

OKRĘG WYBORCZY NR 75 - powiaty: bieruńsko-lędziński; Mysłowice, Tychy.

OKRĘG WYBORCZY NR 76 - powiaty: będziński, zawierciański; Dąbrowa Górnicza.

OKRĘG WYBORCZY NR 77 - Jaworzno, Sosnowiec.

OKRĘG WYBORCZY NR 78 - powiaty: bielski, pszczyński; Bielsko-Biała.

OKRĘG WYBORCZY NR 79 - powiaty: cieszyński, żywiecki.

OKRĘG WYBORCZY NR 80 - Katowice.

Województwo świętokrzyskie

OKRĘG WYBORCZY NR 81 – powiaty: buski, jędrzejowski, kazimierski, konecki, pińczowski, staszowski, włoszczowski.

OKRĘG WYBORCZY NR 82 – powiaty: opatowski, ostrowiecki, sandomierski, skarżyski, starachowicki.

OKRĘG WYBORCZY NR 83 – powiaty: kielecki; Kielce.

Województwo warmińsko-mazurskie

OKRĘG WYBORCZY NR 84 – powiaty: bartoszycki, braniewski, elbląski, lidzbarski; Elbląg.

OKRĘG WYBORCZY NR 85 – powiaty: działdowski, iławski, nowomiejski, ostródzki.

OKRĘG WYBORCZY NR 86 – powiaty: nidzicki, olsztyński, szczycieński; Olsztyn.

OKRĘG WYBORCZY NR 87 – powiaty: ełcki, giżycki, gołdapski, kętrzyński, mrągowski, olecki, piski, węgorzewski.

Województwo wielkopolskie

OKRĘG WYBORCZY NR 88 – powiaty: chodzieski, czarnkowsko-trzcianecki, pilski, wągrowiecki, złotowski.

OKRĘG WYBORCZY NR 89 – powiaty: grodziski, międzychodzki, nowotomyski, obornicki, szamotulski, wolsztyński.

OKRĘG WYBORCZY NR 90 – powiat poznański.

OKRĘG WYBORCZY NR 91 – Poznań.

OKRĘG WYBORCZY NR 92 – powiaty: gnieźnieński, słupecki, średzki, śremski, wrzesiński.

OKRĘG WYBORCZY NR 93 – powiaty: kolski, koniński, turecki; Konin.

OKRĘG WYBORCZY NR 94 – powiaty: gostyński, kościański, leszczyński, rawicki; Leszno.

OKRĘG WYBORCZY NR 95 – powiaty: kępiński, krotoszyński, ostrowski, ostrzeszowski.

OKRĘG WYBORCZY NR 96 – powiaty: jarociński, kaliski, pleszewski; Kalisz.

Województwo zachodniopomorskie

OKRĘG WYBORCZY NR 97 – powiaty: policki; Szczecin.

OKRĘG WYBORCZY NR 98 – powiaty: goleniowski, gryficki, gryfiński, kamieński, łobeski, myśliborski, pyrzycki, stargardzki; Świnoujście.

OKRĘG WYBORCZY NR 99 – powiaty: białogardzki, choszczeński, drawski, kołobrzeski, świdwiński, wałecki.

OKRĘG WYBORCZY NR 100 – powiaty: koszaliński, sławieński, szczecinecki; Koszalin.