Mądremu wystarczy

Czytanie polemik sprzed kilkuset lat nie tylko przekonuje mnie, że pewne publicystyczne chwyty są wiecznie aktualne, lecz także zmusza do refleksji nad sensem prowadzenia dyskusji. Już Orygenes we wstępie do jednego ze swoich najważniejszych dzieł zaznacza, iż niechętnie podejmuje się polemiki z fałszywymi twierdzeniami, które atakują chrześcijaństwo. Za przykład stawia samego Jezusa, który milczał, gdy fałszywie świadczono przeciw Niemu. „Nie rozumiem przeto, mój drogi Ambroży, dlaczego poleciłeś mi odeprzeć oszczerstwa, jakie przeciwko chrześcijanom i przeciwko wierze Kościołów zawarł w swej książce Celsus; przecież wystarczające dowody tkwią w faktach i nauce, wspanialszej od wszystkiego, co dotychczas napisano, w nauce, która obala fałszywe świadectwa, pozbawiając je wszelkiego prawdopodobieństwa i siły!”. Zdaniem Orygenesa najlepszą obroną nauki Jezusa jest prawe życie Jego uczniów. Stąd też jego niepokój: „Lękam się zatem, czy apologia, której żądasz ode mnie, nie osłabi raczej obrony opierającej się na faktach i czy nie zaciemni blasku mocy Jezusowej, która powinna być oczywista dla każdego, kto nie jest zupełnym głupcem”. Niestety nie dla wszystkich oczywista jest moc nauki Jezusowej, dlatego Orygenes, pomimo wątpliwości, podjął się powierzonego mu zadania, aby umocnić tych, którymi zachwiały wywody Celsusa.

Doskonale rozumiem te dylematy. Czy trzeba odpowiadać na każdą zaczepkę? Czy każdy polemista jest wart naszej uwagi? Jeden z moich serdecznych znajomych powiedział mi kiedyś, że nad biurkiem ks. Richarda J. Neuhausa wisiała sentencja: „Zasługujemy na lepszych wrogów”. Na niektóre krytyki nie należy reagować, ponieważ odpowiadając, uznalibyśmy ważność tzw. argumentów. Czasem trzeba się zatrzymać, aby w ferworze polemiki nie rozmienić na drobne tego, co najcenniejsze, czyli prawdy. Dlatego „szczęśliwy, kto czytając rozprawę Celsusa, nie potrzebuje żadnej apologii”. Sapienti sat!