Czartoryski a Europa
"Książę Adam Jerzy Czartoryski. Polska, Francja, Europa" - to tytuł otwartej właśnie w Paryżu wystawy, zorganizowanej z okazji 150.rocznicy śmierci polityka, dyplomaty i męża stanu. Według autorów ekspozycji, był on jednym z prekursorów współczesnej Europy.
Wystawa w Bibliotece Polskiej w Paryżu prezentuje dziesiątki pamiątek, rękopisów, dzieł sztuki związanych z postacią księcia Adama J. Czartoryskiego (1770-1861). Wszystkie te przedmioty zgromadzono tuż obok dawnej rezydencji bohatera ekspozycji - słynnego Hotel Lambert - położonej na wyspie św. Ludwika.
Na zwiedzających czekają autentyczne rękopisy, w tym listy, które polski polityk i dyplomata pisał do koronowanych głów swojej epoki w obronie sprawy polskiej. Wśród pokazywanych dokumentów jest akt detronizacji cara Mikołaja I współsygnowany przez Czartoryskiego jako prezesa Rządu Narodowego podczas powstania listopadowego 1830-1831.
Twórcy wystawy starają się pokazać, że książę był dyplomatą o europejskich horyzontach, który pod niektórymi względami wyprzedzał swoją epokę. Może o tym świadczyć kluczowe dzieło Czartoryskiego, napisany po francusku w 1830 r. esej "List o dyplomacji", którego pierwsze wydanie można obejrzeć na wystawie. Autor rozwinął w tym dziele swoją wizję pokojowej Europy, szanującej prawa jednostki i broniącej słabszych narodów przed silniejszymi.
Jak powiedział PAP Arkadiusz Roszkowski z Biblioteki Polskiej, wspomniane dzieło świadczy o tym, że Czartoryski może uchodzić za "jednego z prekursorów zjednoczonej Europy". "List o dyplomacji", wznowiony w bieżącym roku po raz kolejny po francusku ze wstępem przewodniczącego Parlamentu Europejskiego Jerzego Buzka, nie doczekał się do tej pory polskiego tłumaczenia.
"Bardzo ciekawe jest to, że Czartoryski tworzył politykę ochrony małych narodów słowiańskich na dzisiejszych Bałkanach, wtedy okupowanych przez Turcję, i próbował znaleźć dla nich protektora w Rosji. Okazało się jednak, że Rosja nie była najlepszym kandydatem na takiego obrońcę" - zauważył Roszkowski. Dodał, że "bałkańska" aktywność Czartoryskiego wydaje się aktualna także dzisiaj, gdy Chorwacja i Serbia są coraz bliżej wstąpienia do Unii Europejskiej.
Na emigracji we Francji po powstaniu listopadowym książę rozwinął na Bałkanach sprawną sieć swoich dyplomatów, których zazdrościły mu nawet ówczesne władze w Paryżu.
Jednym z eksponatów pokazywanych na wystawie jest pokryty szkarłatnym obiciem fotel, w którym zasiadał kiedyś książę Adam J. Czartoryski.
We wnętrzach Biblioteki Polskiej można też oglądać portrety księcia oraz rysunki wnętrz Hotelu Lambert, wielkiego salonu towarzyskiego XIX-wiecznego Paryża. Bywali tam Mickiewicz, Chopin, George Sand, Delacroix czy Balzak.
Paryską wystawę o Czartoryskim można obejrzeć do 16 grudnia.
