Budujemy nowy dom

"Pragnęliśmy na tej wystawie pokazać, w jaki sposób była odbudowywana Warszawa, co było osiągnięciem tej odbudowy, a co być może można było zrobić inaczej. Po II wojnie stolica była ogromnie zniszczona, zarówno poprzez działania zbrojne, jak i celowe niszczenie przez Niemców. Po zakończeniu działań wojennych rozpoczęła się wielka akcja odgruzowywania, potem były różne koncepcje na temat sensu i kształtu przyszłej odbudowy" - opowiadał podczas otwarcia wystawy jej współautor varsavianista Jerzy S. Majewski.

Jak zaznaczył, ostatecznie władze komunistyczne zdecydowały się na rekonstrukcję części zabytkowej zabudowy miasta, co było przedsięwzięciem na niespotykaną wcześniej skalę. "I naszym zdaniem to jest coś, z czego jako warszawiacy możemy być dumni. Natomiast część miasta, którą wznoszono od nowa, była już budowana w zupełnie innym duchu, w klimacie miasta socjalistycznego, według zupełnie nowych założeń urbanistycznych. Podczas tej budowy wyburzono wiele zabudowań, które przetrwały wojnę, uznając ich styl za przestarzały, nie licujący z nowym porządkiem. Naszym celem było pokazanie, jak złożonym przedsięwzięciem była odbudowa, a każdy sam musi sobie odpowiedzieć, czy to był sukces, czy nie" - wyjaśnił Majewski.

Ekspozycję otwiera część przedstawiająca zniszczoną Warszawę - gruzy getta, ruiny Starego Miasta czy Krakowskiego Przedmieścia z kościołem św. Krzyża. Później pokazane są działania związane z odgruzowywaniem i pierwszymi powojennymi budowami, których efektem stało się powstanie Domu Partii, Trasy W-Z, zabudowy Mariensztatu oraz osiedli na Kole, Starym Mokotowie i Muranowie. Równolegle prowadzone były działania związane z rekonstrukcją zabytkowych budowli i rejonów miasta. Do najbardziej spektakularnych należała odbudowa Starego Miasta, Krakowskiego Przedmieścia i Nowego Światu.

Wśród prezentowanych na wystawie zdjęć, pochodzących m.in. ze zbiorów Polskiej Agencji Prasowej, znalazły się fotografie przedstawiające odbudowę poszczególnych zabytków, takich jak pałace Mostowskich i Radziwiłłów czy kościoły św. Anny i św. Aleksandra. Na zdjęciach można także zobaczyć odradzanie się prywatnej inicjatywy, m.in. ponowne otwarcie sklepu braci Pakulskich przy ul. Brackiej, kolejkę przed sklepem czeskiej Baty czy remont kamienicy przy ul. Wilczej przeprowadzany przez jej przedwojennego właściciela.

Na fotografiach uwieczniono również przykłady wyburzania ocalałych z wojny zabytkowych budowli, takich jak kamienica Maurycego Spokornego w Al. Ujazdowskich. Część zachowanych budowli była także pozbawiana znajdujących się na elewacjach elementów zdobniczych, przykładem była tu kamienica znajdująca się u zbiegu ulic Marszałkowskiej i Wilczej.

Wystawę zamykają fotografie budynków zrealizowanych w całości w stylu socrealistycznym. Należy do nich gmach Ministerstwa Rolnictwa, Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa, Osiedle Latawiec wokół al. Wyzwolenia czy południowy Muranów. Ekspozycji towarzyszą dokumenty z archiwum Biura Odbudowy Stolicy m.in. wielkoformatowa mapa Warszawy z 1946 roku. Uzupełnienie stanowią kroniki filmowe z lat 40. i 50. XX w. oraz archiwalne audycje Polskiego Radia.