Etapy życia duchowego wg św. Teresy (część 1). W którym miejscu jesteś Ty?

Jarosław Dudała: Św. Teresa z Ávili porównała życie duchowe do wchodzenia w głąb twierdzy...

O. Serafin Tyszko: Nie twierdzy, a zamku. Słowo castillo (zamek) jest u Teresy absolutnie dominujące. Na drugim miejscu jest palacio (pałac), dopiero na trzecim jest fortaleza (twierdza, warownia). To jest u niej bardzo świadome. W pałacu można tylko mieszkać i urządzać spotkania, zabawy polowania etc. W twierdzy można się tylko bronić, ewentualnie atakować, nie ma w niej własnego, "wypasionego", godnego miejsca dla granda, infanta etc.

A w zamku jest i to, i to. Jest miejsce, w którym można się bawić (gdzie Bóg słodko udziela się człowiekowi), jest i estancia (apartament królewski), jest obronna fosa, są i obronne mury, na których można skutecznie się bronić, a może nawet robić ofensywne wypady. Gdyby dominantą było palacio, to by oznaczało, że życie duchowe jest bajką, zabawą. Gdyby Teresa pisała to w kluczu twiedza-warownia, to by oznaczało, że życie duchowe to ciągła walka, "bijatyka". A ona świadomie używa słowa castillo, zamek, gdzie jest i to, i to.

Wejdźmy więc do zamku. Jesteśmy w jego pierwszej komnacie (czy mieszkaniu). Co znajdujemy na tym etapie życia duchowego?

Wejście do zamku to wejście w to, co klasycznie nazywamy łaską uświęcającą.

Teresa zakłada – z czym współcześnie można polemizować – że wszyscy Hiszpanie są katolikami, mają podstawową, katechetyczną formację i chodzi tylko o to, żeby weszli w stan łaski uświęcającej. Zakłada liniowy rozwój. Owszem, ale bywają teraz i bywały wtedy gwałtowne radykalne doświadczenia nawrócenia – takie jak u łotra na krzyżu, Szawła z Tarsu, u ludzi, którzy nie mają żadnej tradycji rodzinnej albo mają ją minimalną. Ja też jestem taką osobą.

U Teresy też tak było. Ona wstąpiła do klasztoru z trzema bardzo kiepskimi motywacjami. Sama pisze, że do przyprowadziło ją tam więcej strachu niż miłości, motywacja opłacalnościowa (wstąpiła, żeby się pewniej zbawić) i kumpela, która ją lubiła. Mówi się, że Teresa nigdy nie popełniła grzechu śmiertelnego – w porządku, nie neguję tego. Ale czy dokonało się w niej podstawowe, elementarne doświadczenie duchowe? Myślę, że ono się w niej dokonało... słabo. Bóg jednak miał swoje plany: "musimy się zabrać za tę kobietę!". Trzeba było oczyścić jej motywacje – opłacalnościową, lękową, czyli niewolniczą i tę kumpelską. Dlatego po wstąpieniu do zakonu spotkało ją coś, co się zdarza dopiero w czwartym mieszkaniu. Ona mówi wręcz o doświadczeniu modlitwy zjednoczenia (z Bogiem), w co ja średnio wierzę. A jeśli tak było, to była to formuła nietrwała.

Ogólnie rzecz biorąc, kiedy osoba wchodzi w stan łaski uświęcającej, odbywa porządna spowiedź – wchodzi do pierwszego mieszkania zamku wewnętrznego.

Głównym elementem na tym etapie jest to, żeby się w tej łasce utrzymać. Na tym etapie odbywa się pierwsze poznanie: negatywne i pozytywne. Człowiek poznaje własną grzeszność (jeśli jej nie pozna, to żyje w iluzjach), ale się na tym nie zatrzymuje. Pojawia się drugi wątek – człowiek poznaje własne piękno. Widzi, że jest w nim warstwa bardzo piękna, a on jej albo nie znał, albo ona była w nim nieobudzona. Całe pierwsze mieszkanie to etap duchowej walki na rzecz poznania – negatywnego i pozytywnego. Dana osoba świadomie pojawia się wtedy na eucharystii, spowiada się i Bóg zaczyna ją leciutko oświecać w kierunku poznania prawdy o sobie; ewentualnie spotyka się z kimś, kto jej tę prawdę podpowiada.

Co jest bardzo ważne? To, że niezależnie od ścieżki danej osoby, jest ona otwarta na to, by tę prawdę poznać na tyle, na ile w pierwszych mieszkaniach da się ją poznać. Potem się okaże, że to jest jeszcze niewystarczające, ale powiedzmy, że coś takiego już się wtedy dzieje.

Taka osoba wykonuje praktyki religijne, praktykuje modlitwę ustną, toczy jakąś minimalną walkę, nie chce wyjść z tego zamku na zewnątrz (choć bywa niestety, że i tak z niego wychodzi).

Jakie niebezpieczeństwa na nią czyhają? I co może zrobić, by pójść głębiej?

Główne niebezpieczeństwo to cofnięcie się. Wyjście z zamku, wyjście z łaski uświęcającej. Albo sytuacja, w której taka osoba wchodzi i wychodzi, wychodzi i powraca. Co może zrobić? Trzymać się sakramentów, trzymać się uczestnictwa we mszy. Może zacząć coś czytać. Dokonuje małej walki i jest gotowa na pokorę, czyli poznanie siebie w prawdzie (poznanie pozytywne i negatywne).
To jest mieszkanie pierwsze. Niektórzy przechodzą przez nie bardzo szybko, jeśli coś ze wspomnianych rzeczy praktykują.