Synodalny alfabet, czyli „komunia, uczestnictwo, misja” od A do Z

ADSUMUS SANCTE SPIRITUS – oficjalna modlitwa synodalna. Każda sesja Soboru Watykańskiego II rozpoczynała się modlitwą Adsumus Sancte Spiritus, zwaną tak od pierwszych słów oryginalnej wersji łacińskiej: „Stoimy przed Tobą, Duchu Święty”, która jest tradycyjnie używana podczas soborów, synodów i innych zgromadzeń Kościoła od setek lat, a jej autorstwo przypisuje się świętemu Izydorowi z Sewilli (ok. 560 – 4 kwietnia 636 rok). Na czas synodu została zaproponowana jej uproszczona wersja, aby każda grupa lub zgromadzenie liturgiczne mogło łatwiej ją odmawiać.

BISKUPI – podstawowi uczestnicy synodu, to do nich, z racji pełnionej posługi należy zadanie rozeznawania głosów, zebranych podczas konsultacji w kościołach lokalnych. Konferencję Episkopatu Polski reprezentować będą arcybiskupi Stanisław Gądecki, Adrian Galbas i Marek Jędraszewski. Ponadto z nominacji papieskiej w obradach weźmie udział kard. Grzegorz Ryś.

CZŁONKOWIE – Członków synodu jest 364 plus Ojciec Święty. Z tego 54 osoby to kobiety. Pozostałych uczestników synodu – niemających prawa głosu jest 85, z czego 27 to kobiety. W sumie w zgromadzeniu synodalnym wezmą udział 464 osoby. Szczegółowo mowa jest o 9 wysłannikach specjalnych, 12 delegatach braterskich, 61 ekspertach, jednym odpowiedzialnym za liturgię i dwóch asystentach duchowych. 

DIALOG – “Dialog w Duchu Świętym” to podstawowa metoda działań synodalnych, która może być opisana jako wspólna modlitwa w świetle wspólnego rozeznawania, do którego uczestnicy przygotowują się poprzez osobistą refleksję i medytację. Kolejne etapy dialogu przeplatane są czasem na indywidualną modlitwę.

EWANGELIZACJA – Kościół istnieje po to, by ewangelizować. Nigdy nie możemy być skoncentrowani na sobie. Naszą misją jest dawanie świadectwa o miłości Boga pośród całej rodziny ludzkiej. Proces synodalny ma wymiar głęboko misyjny. Jego celem jest umożliwienie Kościołowi lepszego świadczenia o Ewangelii, zwłaszcza wobec tych, którzy żyją na duchowych, społecznych, ekonomicznych, politycznych, geograficznych i egzystencjalnych peryferiach naszego świata. W ten sposób synodalność jest drogą, dzięki której Kościół może owocniej wypełniać swoją misję ewangelizacyjną w świecie, będąc zaczynem w służbie nadejścia Królestwa Bożego.

FAZY PROCESU SYNODALNEGO – Obecny synod składa się z trzech etapów. Faza słuchania rozpoczęła się 9 października 2021 czyli w chwili otwarcia Synodu i trwała do 15 sierpnia 2022 r. kiedy upłynął termin składania syntez krajowych przez konferencje episkopatu. W tej fazie wszyscy chętni mogli włączyć się w prace Synodu i podzielić swoim doświadczeniem i refleksjami. Owocem tych spotkań były syntezy diecezjalne, z których powstały syntezy krajowe.
Faza kontynentalna, trwająca 15 sierpnia 2022 do końca marca 2023 lokalne Kościoły spotykały się w siedmiu grupach kontynentalnych, aby dyskutować nad wnioskami z syntez lokalnych. Europejskie Zgromadzenie Synodalne odbyło się w Pradze 5–12.02.2023. Syntezy kontynentalne posłużyły do opracowania Instrumentum Laboris - dokumentu roboczego, który posłuży pracom podczas zgromadzeń członków Synodu.
Etap rzymski – w dniach 4 – 29 października w Watykanie odbywa się I Sesja Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów, druga taka sesja zaplanowana jest na październik 2024 roku.

GRUPY – Obrady synodalne odbywać się będą w pięciu grupach językowych, każda z nich liczyć będzie 15 osób. Zasiądą wokół okrągłych stołów, aby korzystając z metody dialogu w Duchu Świętym debatować nad kwestiami, zawartymi w Instrumentum Laboris. 

HISTORIA – Synod biskupów jako instytucja doradcza w Kościele katolickim powołana została do życia 15 września 1965 przez Pawła VI. Obecne Zgromadzenie Zwyczajne Synodu Biskupów jest szesnastym w historii i trzecim w trakcie pontyfikatu papieża Franciszka. W październiku 2015 roku odbyło się zgromadzenie, którego temat brzmiał: “Powołanie i misja rodziny w Kościele i świecie współczesnym”, a kończyła go adhortacja apostolska Amoris laetitia. W 2018 roku ojcowie synodalni spotkali się wokół tematu: “Młodzi, wiara i rozeznawanie powołania”, co zaowocowało adhortacją Christus vivit. Oprócz tego Franciszek w 2014 roku zwołał sesję nadzwyczajną synodu na temat Wyzwań duszpasterskich związanych z rodziną w kontekście ewangelizacji, a w 2019 roku odbyła się sesja specjalna, poświęcona ewangelizacji Amazonii, zakończona adhortacją Querida Amazonia. 

INSTRUMENTUM LABORIS – Dokument roboczy, narzędzie pracy dla uczestników pierwszej sesji XVI Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów. Sporządzony został na podstawie syntez kontynentalnych. Składa się z tekstu i piętnastu arkuszy roboczych. Zebrano w nich owoce dotychczasowej drogi synodalnej w odpowiedzi na podstawowe pytanie przewodnie: Jak dzisiaj, na różnych poziomach (od lokalnego do powszechnego), realizuje się owo «podążanie razem», które pozwala Kościołowi głosić Ewangelię, zgodnie z powierzoną mu misją, i do podjęcia jakich działań zaprasza nas Duch Święty, abyśmy wzrastali jako Kościół synodalny?” 

JEDNOMYŚLNOŚĆ – Charakterystyczna dla pierwotnego Kościoła zgoda na poziomie modlitwy i w podejmowanych decyzjach (Dz 1,14; 15,24-29). W Instrumentum laboris synodu czytamy: “W zgromadzeniu synodalnym Chrystus staje się obecny i działa, przemienia historię i codzienne wydarzenia, daje Ducha, który prowadzi Kościół do znalezienia jednomyślności co do tego, jak iść razem w kierunku Królestwa i pomóc ludzkości podążać ku jedności”. 

KOBIETY – Po raz pierwszy w pracach synodu wezmą udział świeccy z prawem głosu – wcześniej mogli być wyłącznie audytorami. W tym gronie znajdą się 54 kobiety, a kolejnych 27 znajduje się wśród uczestników niemających prawa głosu. 

LUD BOŻY – Obecny synod jest pierwszym w historii, w którym swój głos mógł wyrazić każdy członek ludu Bożego – miało to miejsce w czasie fazy słuchania, kiedy poszczególne diecezje miały za zadanie zorganizowanie spotkań otwartych dla wszystkich chętnych.

MODLITWA – Według papieża Franciszka synod ma być czasem kolegialnego rozeznawania opartego na modlitwie. Stąd zgromadzenie rozpocznie i zakończy Msza św. z Papieżem Franciszkiem, a każdy dzień obrad rozpoczynać będzie się od modlitwy. W programie przewidziano także wspólną pielgrzymkę, modlitwę za migrantów i uchodźców na Placu św. Piotra oraz różaniec w ogrodach watykańskich.

NOWOŚĆ – Podstawową nowością, odróżniającą ten synod od wszystkich poprzednich jest fakt, że trwać on będzie 3 lata – od 2021 do 2024 roku. „Poszczególne fazy procesu synodalnego sprawią, że możliwe będzie rzeczywiste wysłuchanie Ludu Bożego i zagwarantowany będzie udział wszystkich w procesie synodalnym. Nie jest to jedynie wydarzenie, ale proces, w którym uczestniczą, współdziałając, Lud Boży, kolegium biskupów i Biskup Rzymu, każdy wedle swej funkcji” – wyjaśnił na początku całego procesu Sekretariat Generalny Synodu Biskupów. Nowością jest także włączenie świeckich, którzy wcześniej mogli być wyłącznie audytorami bez prawa głosu, do obrad synodalnych na tych samych prawach co biskupi. 

ODNOWA – Synodalność stanowi naczelną drogę dla Kościoła, wezwanego do odnowy pod działaniem Ducha Świętego i dzięki słuchaniu Słowa Bożego” - czytamy w Instrumentum laboris. Synod obudził w wielu świeckich i duchownych pragnienie odnowy. Spotkania, które odbywały się w wielu parafiach i klasztorach na świecie dały szansę spotkania i “dialogu w Duchu Świętym”. Dla wielu była to okazja do refleksji nad własnym zaangażowaniem w życie Kościoła. U wielu obudziło się pragnienie reformy własnego życia i zaangażowania w życie lokalnego Kościoła.

PAŹDZIERNIK – Tradycyjnie to w tym miesiącu odbywały się poprzednie zgromadzenia synodalne. Tym razem spotkania członków synodu odbędą się w dniach 4 – 29 października 2023 i w październiku 2024 r. 

ROZEZNANIE – Proces Synodalny jest przede wszystkim procesem duchowym – przypomina Vademecum Synodu. “Słuchamy siebie nawzajem, tradycji wiary i znaków czasu, aby rozeznać, co Bóg mówi do nas wszystkich”. Rozeznawanie opiera się na przekonaniu, że Bóg działa w świecie, a my jesteśmy wezwani do słuchania tego, co Duch nam sugeruje.

SEKRETARZ GENERALNY – Na czele Sekretariatu Generalnego Synodu Biskupów stoi pochodzący z Malty kard. Mario Grech. Wcześniej kierował maltańską diecezją Gozo, która jest jedną z najmniejszych na świecie. Pytany "co to jest synodalność?", często odpowiada, że to wspólna wędrówka, wysłuchanie całego ludu Bożego, a nie tylko nielicznych.

TOGETHER – Ekumeniczne czuwanie modlitewne, które poprzedziło otwarcie synodu. Czuwanie pod nazwą „Razem – Zgromadzenie Ludu Bożego” miało na celu zawierzenie obrad synodalnych Duchowi Świętemu. Inicjatorem tej ekumenicznej modlitwy był przeor Wspólnoty z Taizé, brat Alois. W spotkaniu, które miało miejsce 30 września, oprócz katolików wzięli udział wysocy rangą przedstawiciele głównych tradycji chrześcijańskich: prawosławnej, wschodniochrześcijańskich, starokatolickiej, protestanckich głównego nurtu i ewangelikalno–zielonoświątkowych.

UCZESTNICTWO – obok Komunii i Misji słowo – klucz obecnego synodu. “Idąc razem i wspólnie zastanawiając się nad przebytą drogą, Kościół będzie mógł nauczyć się na podstawie tego, czego doświadczy, jakie procesy mogą mu pomóc w przeżywaniu komunii, w realizowaniu uczestnictwa, w otwarciu się na misję” – czytamy w dokumencie przygotowawczym do Synodu.

WYKLUCZENI – Synod zakłada wysłuchanie jak największej liczby osób, aby było możliwe wsłuchanie się w żywy głos całego Ludu Bożego. Dlatego papieżowi zależało, aby skupić się na uczestnictwie osób ubogich, marginalizowanych, bezbronnych i wykluczonych, a także niezaangażowanych w życie Kościoła.

ZGROMADZENIE – zgromadzenie synodalne to nie parlament - to jedno z najczęściej powtarzanych haseł, które ukazuje wizję Franciszka dotyczącą trwającego synodu. Kolejny raz papież przypomniał o tym w homilii podczas Eucharystii, otwierającej obrady synodalne: “Nie jesteśmy tu po to, by prowadzić obrady parlamentarne czy opracowywać plan reform. Nie. Jesteśmy tutaj, aby podążać razem ze spojrzeniem Jezusa, który błogosławi Ojca i przyjmuje wszystkich utrudzonych i uciśnionych”.