Oto ja służebnica Pańska

Jesteśmy świadkami sceny Zwiastowania. Słowom archanioła Gabriela skierowanym do Najświętszej Maryi Panny towarzyszą promienie płynące z nieba, przekazywane przez Ducha Świętego, wyobrażonego pod postacią białego gołębia. Obraz zawiera wiele symboli, które w XV wieku rozumieli tylko intelektualiści. Sens dzieła musiał być jednak zrozumiały także przez najmniej wykształconych odbiorców. Dlatego Jan van Eyck postąpił jak autorzy współczesnych komiksów.

Obok ust archanioła i Maryi umieścił napisy z wypowiadanymi przez nich słowami. Przy Gabrielu czytamy: AVE GRA. PLENA. To skrót słów: Ave Maria, gratia plena (Zdrowaś Maryjo, łaski pełna). Maryja, zaskoczona podczas lektury Pisma Świętego, odpowiada: ECCE ANCILLA DOMINI (Oto ja służebnica Pańska), wyrażając wolę podporządkowania się decyzji Boga. Archanioł palcem prawej ręki wskazuje w górę, podkreślając, że jest Bożym posłańcem. Przed Matką Bożą artysta umieścił bukiet białych lilii, oznaczających Jej czystość.

Bardziej wyszukanych symboli należy szukać w architekturze kościoła, w którym odbywa się Zwiastowanie. Artysta nadał budowli cechy zarówno stylu romańskiego, symbolizującego tu Stary Testament, jak i gotyckiego – oznaczającego Nowy Testament. Chciał bowiem podkreślić, że Zwiastowanie łączy obie części Biblii.

W tle u góry znajduje się witraż z postacią Boga Ojca, a obok niego – dość słabo widoczne na reprodukcji – malowidło ścienne, przedstawiające Mojżesza odbierającego tablice z Dekalogiem. To nawiązanie do postaci Chrystusa – nowego Prawodawcy, którego przyjście na świat właśnie zostało zapowiedziane. Taką rolę pełni też pusty taboret na pierwszym planie, symbolizujący pusty tron, który zostanie zajęty przez Jezusa.

Na płytach podłogowych widzimy sceny ze Starego Testamentu. Na pierwszym planie triumf Dawida nad Goliatem, a powyżej zburzenie przez Samsona świątyni Filistynów.