Deportacje nie tylko zagraniczne

Nowelizacja przewiduje, że świadczenie będzie przysługiwać także osobom wywiezionym do pracy przymusowej (na co najmniej 6 miesięcy) w granicach terytorium państwa polskiego sprzed 1 września 1939 r. Wcześniej świadczenie przysługiwało tylko osobom wywiezionym poza granice II RP.

Osoby, które uzyskały odmowę rekompensaty, będą mogły zwrócić się o ponowne rozpatrzenie sprawy. Wypłata świadczenia będzie odbywać się na zasadach ogólnych, obejmujących zarówno osoby, którym odmówiono świadczenia z powodów "geograficznych", jak i te, które dotąd nie występowały z wnioskiem o przyznanie świadczenia.

TK w grudniu 2009 roku uznał, że uzależnienie prawa do świadczenia deportacyjnego od przekroczenia granicy państwa polskiego jest niezgodne z konstytucją. Podzielił tym samym zastrzeżenia Rzecznika Praw Obywatelskich, że definicja deportacji jest zbyt restrykcyjna i niedopasowana do celu ustawy.

TK zaznaczył, że deportacją jest wywiezienie do pracy przymusowej na okres co najmniej sześciu miesięcy z terytorium RP w granicach sprzed 1 września 1939 na terytorium: III Rzeszy i terenów przez nią okupowanych w okresie wojny w latach 1939-1945; ZSRR i terenów przez niego okupowanych w okresie od 17 września 1939 do 5 lutego 1946 roku, a po tym okresie - do roku 1948 - z terytorium obecnego państwa polskiego.

Ogółem z terenów, zajętych przez III Rzeszę, deportowano bądź wysiedlono z rodzinnych miejscowości 1,7 mln Polaków. Osoby zamieszkujące tereny, które nie należały przed II wojną światową do RP, stanowiły niewielki odsetek z nich. Z terenów zajętych przez ZSRR deportowano ok. 700-800 tys. ludzi. W 1996 roku - przyjmując ustawę o świadczeniu pieniężnym przysługującym deportowanym - szacowano, że świadczenie to będzie przysługiwać około 40 tys. deportowanym do III Rzeszy i 5 tys. deportowanym do ZSRR.