Gitarą w mur

Czy muzyka rockowa rozsadziła system komunistyczny w Polsce? Do postawienia takiego pytania prowokuje film Wojciecha Słoty i Leszka Gnoińskiego „Beats of Freedom – Zew wolności”, który właśnie wszedł na ekrany kin. Zadać je może zwłaszcza młody, nieobeznany do końca z najnowszą historią Polski, widz. Ale także ktoś oglądający obraz na Zachodzie może odnieść podobne wrażenie. A to właśnie zagraniczny odbiorca wydaje się głównym adresatem „Beats of Freedom”. Burzliwe dzieje polskiego rocka śledzimy bowiem z perspektywy Chrisa Salewicza, brytyjskiego dziennikarza muzycznego polskiego pochodzenia.

Bunt kontrolowany
Przyjęcie takiej perspektywy jest głównym źródłem uproszczeń zawartych w filmie. O ile do sposobu prezentowania samej muzyki rockowej trudno się przyczepić, to zarysowanie kontekstu polityczno-społecznego pozostawia już wiele do życzenia. Stwierdzenie bohatera, że rock w Polsce wyrósł jako bunt przeciwko – z jednej strony – konserwatywnemu komunizmowi, a z drugiej – konserwatywnemu katolicyzmowi, domaga się przynajmniej kontrargumentów, tymczasem twórcy filmu przechodzą nad nim do porządku dziennego.

Ta powierzchowność analiz jest największą słabością „Beats of Freedom”. To, że rockowy boom nie byłby możliwy, gdyby Kościół w naszym kraju nie bronił przez dziesięciolecia wolności, wydaje się truizmem. Tymczasem z obrazu Słoty i Gnoińskiego można niemalże wyciągnąć wniosek, że komunizm obalili Czesław Niemen, Grzegorz Markowski i Krzysztof Skiba, a „Solidarność” była zaledwie tłem dla tego, co działo się w Jarocinie. Czy więc skutki pomyliły się twórcom obrazu z przyczynami? Nie do końca. Niewątpliwie prawdą jest, że muzyka rockowa przynosiła ów powiew wolności, o którym tyle się mówi w filmie. Jednak determinacja młodych muzyków i ich fanów nie brała się znikąd. To „Solidarność”, a wcześniej wybór Papieża Polaka na nowo obudziły w ludziach nadzieję. Ta nadzieja, stłamszona później przez gąsienice czołgów, przybrała formę buntu, ale przecież – przynajmniej do pewnego stopnia – był to bunt kontrolowany.

Warto przypomnieć, że w 1982 roku festiwale w Sopocie i Opolu odwołano ze względu na stan wojenny, a Jarocin, dziwnym trafem, nie został objęty zakazem. Władze widziały w nim bowiem wentyl bezpieczeństwa. Lepiej, by młodzi ludzie dostali swoją muzykę, która da im pozór wolności, niż żeby wychodzili na ulice – kombinowali partyjni urzędnicy. Tyle że przeliczyli się. Sytuacja wymknęła się spod kontroli. Urzędnikom trudno było walczyć z młodzieżowymi subkulturami, bo ich nie rozumieli.
Próbowali je opisywać na wzór znanych sobie struktur, a one takiemu opisowi się wymykały. Dzięki temu przedstawione w filmie materiały ze szkoleń milicyjnych, pokazujące, w jaki sposób punkowcy „organizują się w grupy”, zawierają dużą dawkę komizmu sytuacyjnego.