Polityka sprawą brudną?

Jaki był największy majstersztyk minionego roku, zapytano. Większość odpowiedziała: zasugerowanie jednej partii przez drugą, że ma być koalicja i wmówienie – już po wyborach – narodowi, że to ta partia, która nie znalazła się w koalicji, ponosi winę za jej brak. „Dawno już tak wielu nie uwierzyło tak niewielu w tak wiele”, napisała jedna z dziennikarek. Trudno nie podzielać tej oceny. A więc oczywista łatwowierność. Łatwowierności społeczeństwa nie ma co się dziwić. Ale łatwowierność – doświadczonych przecież – polityków? Pytanie to można odwrócić: czy aby skutecznie funkcjonować w polityce, trzeba być podejrzliwym, podstępnym, obłudnym? Nasuwa się więc stare pytanie, bardziej zasadnicze: czy rzeczywiście mają rację ci, którzy twierdzą, że polityka jest brudna? A jeśli jest brudna, to czy musi tak być?

Powiedzmy od razu: ona nie jest z definicji brudna. Według katolickiej nauki społecznej, polityka to troska o dobro wspólne. Ale do troski o dobro wspólne jesteśmy zobowiązani wszyscy. Jeśli bowiem pragniemy pokojowo współżyć, nie możemy dążyć do własnego dobra, lekceważąc dobro drugich, lecz jedno winno współgrać z drugim. Gdy to niemożliwe, trzeba ustalić procedury pozwalające zachować słuszność podziału dóbr (stanowisk, zadań...) mimo nierówności podmiotów. Ten wspólny, obejmujący wszystkich, obowiązek troski nie znaczy, by wszyscy musieli czynnie angażować się w politykę.
Doświadczenie poucza bowiem, że zawsze znajdą się ludzie skłonni „zawodowo” uprawiać politykę – „poświęcić się” działalności politycznej, co w katolickim rozumieniu znaczyłoby: na rzecz dobra wspólnego.

Nasuwają się atoli od razu dwa problemy. Pierwszy to ten, że owo dobro wspólne trzeba zdefiniować – a tu trudno o zgodność poglądów. Drugi to taki, że aby móc skutecznie działać na rzecz dobra wspólnego (czyli: ukierunkować wysiłki wszystkich), trzeba mieć władzę, co znaczy: ją zdobyć, a zdobytą utrzymać.

Stąd węższe określenie polityki jako działania zmierzającego do uzyskania i używania władzy dla przeforsowania celów jednej grupy społecznej przeciw celom innych grup (M. Weber). W tym przeforsowaniu celów mieści się też zdefiniowanie dobra wspólnego i uczynienie tej definicji prawnie obowiązującą. W demokracji nie zdobywa się władzy siłą ani dziedziczeniem, lecz głosami obywateli. Dla ich pozyskania podejmuje się różne działania. Nie łudźmy się, te działania nie zawsze są uczciwe, a im mocniej ktoś jest przekonany do swoich racji, tym łatwiej mniema, że jego wzniosły cel uświęca środki. Szczególnie poniewiera się przy tym prawdę. Z dość prostej przyczyny: aby pozyskać przychylność, trzeba mówić ludziom to, co chcą słyszeć. Jeśli więc polityka jest brudna, to gdzie tkwi tego przyczyna?