Prawo krzyża

Całkiem niedawno obchodziliśmy 25. rocznicę strajku w obronie krzyża, jaki przez dwa tygodnie w grudniu 1984 r. prowadzili uczniowie Zespołu Szkół Zawodowych we Włoszczowie. Niemal dokładnie w tę rocznicę, 3 listopada 2009 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok przeciwko Włochom uznający, że obecność krzyża w klasie szkolnej jest naruszeniem Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Bardzo wymowne.

Odwołanie
Przypomnijmy. Sprawa zaczęła się jeszcze w 2001 r., kiedy to państwo Lautsi, rodzice dwojga dzieci we włoskim Abano Terme, zwrócili się do dyrektora szkoły podstawowej, by usunął krzyż z klas. Dyrektor odmówił, Rada Pedagogiczna poparła tę decyzję w głosowaniu, w którym 10 uczestników na 13 głosujących opowiedziało się za obecnością krzyża. W 2005 r. na podobnym stanowisku stanął Sąd Administracyjny regionu Veneto, a w 2006 r. skargę odrzucił także włoski odpowiednik Trybunału Konstytucyjnego. Wtedy sprawa trafiła do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.
Trybunał uznał, że naruszono art. 9 Konwencji, który mówi o wolności myśli, sumienia i wyznania w korelacji z art. 2 Protokołu nr 1 do Konwencji, który definiuje prawo do nauczania, w tym do nauczania dzieci z poszanowaniem przekonań rodziców. Rząd Włoch odwołał się od tego wyroku. Orzeczenie Trybunału uznające obecność krzyża w szkolnej klasie za naruszenie wolności sumienia wzbudziło szeroką dyskusję w całej Europie. 30 czerwca 2010 r. przed Wielką Izbą Trybunału odbyła się rozprawa odwoławcza, która pokazała bezprecedensową skalę opozycji wobec wyroku w sprawie obecności krzyża. Trybunał jednak nie wydał wyroku. Trzeba będzie poczekać jeszcze kilka miesięcy.

Gdzie jest Polska?
Do postępowania w charakterze posiłkowym po stronie Republiki Włoskiej przystąpiło 10 państw – Armenia, Bułgaria, Cypr, Grecja, Litwa, Malta, Monako, San Marino, Rumunia i Rosja. Kolejne 4 państwa – w tym Ukraina – wyraziły pisemne poparcie dla Włoch, nie przystępując do postępowania. Po stronie Włoch formalnie opowiedział się Centralny Komitet Katolików Niemieckich, Tygodnie Społeczne z Francji oraz Związek Chrześcijańskich Pracowników z Włoch. 33 posłów do Parlamentu Europejskiego przyłączyła się do Europejskiego Centrum na rzecz Prawa i Sprawiedliwości, które przygotowało 46-stronnicowe memorandum prawne w tej sprawie. Dlaczego Polska w tej sprawie milczała? Dlaczego odwagę miała chociażby Litwa, a polski rząd, mając podobne problemy w Strasburgu, podkulił ogon? Jedynie po to, by ktoś w Paryżu lub Madrycie nie skrzywił się? Tylko względami wyborczymi można wytłumaczyć fakt zamieszczenia komunikatu prasowego o poparciu dla Włoch na stronach MSZ… w dniu rozprawy. MSZ zrobił wszystko, by nikt w Trybunale nie dowiedział się ani o uchwale Sejmu, ani uchwale Senatu, w których polscy parlamentarzyści protestowali przeciwko orzeczeniu.

Krzyż nie indoktrynuje
Państwa popierające Włochy w tej sprawie przed Trybunałem reprezentował profesor prawa międzynarodowego i europejskiego Joseph Halevi Horowitz Weiler z Wydziału Prawa Uniwersytetu Nowego Jorku (NYU). Ten praktykujący Żyd pytał w Strasburgu, czy w Europie jest miejsce dla religii jako czynnika zbiorowej tożsamości. Czy strasburski sąd ma prawo decydować ponad głowami Włochów, jaki charakter ma ich demokracja? Zwrócił uwagę na wielkie zróżnicowanie relacji państwa do religii wśród 47 państw Rady Europy. Wszak system konstytucyjny aż 16 z nich ma prawne związki z chrześcijaństwem, czasem nawet jako religią państwową. W 11 z nich krzyż jest obecny w miejscach publicznych. W 25 państwach Rady Europy religia jest nauczana w szkołach. Zatem francuski model radykalnego i często wrogiego oddzielenia religii od państwa jest w Europie raczej wyjątkiem niż normą. Ponad połowa obywateli państw Rady Europy żyje w państwach, które nie są czysto laickie.