Niedziela Słowa Bożego 2020

Lectio divina Ewangelii według św. Mateusza (4,12-23)

Nawracajcie się i.... pójdźcie za Mną!

Tekst Mt 4,12-23 zawiera opis początkowej działalności Jezusa w Galilei. Jako miejsce działalności Jezusa jest wymieniane miasto Kafarnaum położone na północno-zachodnim brzegu Jeziora Galilejskiego. W kontekście wcześniejszym występuje scena kuszenia Jezusa przez szatana, z której Jezus wychodzi zwycięsko (Mt 4,1-11).

W kontekście następnym występuje opis licznych uzdrowień Jezusa wobec tłumów przybywających z Galilei, Dekapolu, z Jerozolimy, z Judei i z Zajordania (Mt 4,24-25) oraz Kazanie na Górze (Mt 5-7), które Jezus rozpoczyna od ośmiu błogosławieństw (Mt 5,1-12).

W analizowanej perykopie można wyróżnić dwie części. Najpierw część wprowadzająca, która precyzuje pole działalności Jezusa, które jest postrzegane jako wypełnienie się zapowiedzi proroka Izajasza (Mt 4,12-16). Werset 17 stanowi swoiste summarium podsumowujące opis zawarty w pierwszej części. Druga część (Mt 4,18-22) zawiera opis powołania pierwszych uczniów, którzy zajmują się połowem ryb na Jeziorze Galilejskim. Część tę kończy werset 23 podsumowujący działalność Jezusa w Galilei.

Lectio

w. 12

Gdy Jezus posłyszał, że Jan został uwięziony, usunął się do Galilei. Perykopa rozpoczyna się wzmianką o uwięzieniu Jana Chrzciciela – prekursora Jezusa. Ewangelista stosuje w tym kontekście grecki termin paradidōmi (wydać), który w późniejszym kontekście zostaje zastosowany w odniesieniu do męczeńskiej śmierci Jezusa (Jezus zostaje wydany - paradidōmi na śmierć krzyżową – zob. Mt 10,4; 17,22; 26,2.15). Widać tu aluzję do męczeńskiej śmierci Jana Chrzciciela, o której mowa jest wyraźnie w dalszym ciągu Ewangelii (Mt 14,1-12). Jan – jako prekursor i świadek - zostaje wydany, aby świadczyć o Jezusie nie tylko słowem, ale także czynem. Jezus po uwięzieniu Jana przechodzi z Pustyni Judzkiej do Galilei, aby stamtąd rozpocząć swoją drogę wypełnienia woli Bożej, która swą kulminację uzyskuje w misterium męki, śmierci i zmartwychwstania w Jerozolimie. Nazwa Galilea może pochodzić od hebrajskiego słowa galil, które oznacza „krąg”. Historyk żydowski Józef Flawiusz charakteryzuje Galileę i jej mieszkańców w następujący sposób: „Galilea składa się z dwóch części, tak zwanej Górnej Galilei i Dolnej… Mimo, że obie części mają tak ograniczone rozmiary i znajdują się pośrodku tylu obcych narodów, jednak zawsze potrafiły zwycięsko odpierać wszelkie napaści nieprzyjacielskie. Galilejczycy bowiem od dziecka zaprawiają się do wojny, zawsze było ich dużo i nigdy nie brakowało ani mężom odwagi, ani krainie mężów… Miasta są tu gęsto rozsiane, liczne wsie dzięki żyzności gleby  bardzo ludne, tak że najmniejsza z nich liczy ponad piętnaście tysięcy mieszkańców” (3,3.1-2).

w. 13

Opuścił jednak Nazaret, przyszedł i osiadł w Kafarnaum nad jeziorem, na pograniczu Zabulona i Neftalego. Jezus opuszcza swoje rodzinne miasto Nazaret. Choć Ewangelista w naszym tekście nie podaje motywów tego odejście, to jednak z dalszego kontekstu dowiadujemy się o sceptycyzmie i niechęci mieszkańców Nazaretu wobec Jezusa (Mt 13,54-58 Przyszedłszy do swego miasta rodzinnego, nauczał ich w synagodze, tak że byli zdumieni i pytali: «Skąd u Niego ta mądrość i cuda? Czyż nie jest On synem cieśli? Czy Jego Matce nie jest na imię Mariam, a Jego braciom Jakub, Józef, Szymon i Juda? Także Jego siostry czy nie żyją wszystkie u nas? Skądże więc ma to wszystko?» I powątpiewali o Nim. A Jezus rzekł do nich: «Tylko w swojej ojczyźnie i w swoim domu może być prorok lekceważony». I niewiele zdziałał tam cudów, z powodu ich niedowiarstwa). Także Ewangelista Łukasz pozostawia relację o  niechętnym przyjęciu Jezusa ze strony swoich rodaków chcących strącić Go ze stoku góry (Łk 4,16-30).

Jezus udaje się do miasta Kafarnaum, które staje się centrum Jego galilejskiej działalności. Na kartach Nowego Testamentu Kafarnaum jest nazywane „miastem Jezusa” (Mt 9,1). Miasto to było położone na Drodze Morskiej (Via Maris) łączącej Mezopotamię i Damaszek z Egiptem i basenem Morza Śródziemnego. Miasto to było często nawiedzane przez Jezusa ze względu na znajdujący się w nim dom św. Piotra. W miejscowej synagodze Jezus wygłasza słynną mowę eucharystyczną (J 6). W Kafarnaum Jezus naucza, powołuje celnika imieniem Lewi oraz dokonuje wielu cudów uzdrowienia (teściowej Piotra, opętanego, paralityka, kobiety cierpiącej na krwotok, córki Jaira, sługi setnika rzymskiego – zob. Mk 1,21-26.29-34; 2,1-17; 5,21-43; Łk 7,1-10). Ewangelista określa położenie Kafarnaum na pograniczu Zabulona i Neftalego nawiązując do dwóch synów Jakuba, których pokolenia osiedliły się na tym obszarze po przybyciu Izraelitów do Ziemi Obiecanej. Ziemia ta w proroctwie Izajasza ma stać się sceną zbawczego działania Boga (Iz 8,23 – 9,2).

w. 14-16

Tak miało się spełnić słowo proroka Izajasza: Ziemia Zabulona i ziemia Neftalego. Droga morska, Zajordanie, Galilea pogan! Lud, który siedział w ciemności, ujrzał światło wielkie, i mieszkańcom cienistej krainy śmierci światło wzeszło. Działalność Jezusa w Galilei jawi się jako wypełnienie słów proroka Izajasza wieszczącego światłość w mrocznej krainie pogan (Iz 8,23b; 9,1). Izajaszowe określenie Galilei jako „krainy pogan” nawiązuje do czasów najazdów asyryjskich (VIII w. przed Chr), podczas których deportowano miejscową ludność do Asyrii osadzając w jej miejsce ludność asyryjską –  2 Krl 15,29 Za czasu Pekacha, króla izraelskiego, wtargnął Tiglat-Pileser, król asyryjski, i zajął Ijjon, Abel-Bet-Maaka, Janoach, Kedesz, Chasor, Gilead, Galileję, cały kraj Neftalego, a pojmanych przesiedlił do Asyrii (zob. też 2 Krl 17,24-27). Niektóre obszary w Galilei były zdominowane przez ludność nie-żydowską (Tyberiada lub miejscowości wchodzące w skład tzw. Dekapolu). Obszar Galilei bezpośrednio graniczył z obszarem zamieszkałym przez pogan. Tereny Galilei znajdowały się pod wpływem różnych ludów i różnych religii.

Lud pogrążony w ciemności i zamieszkały w cienistej krainie śmierci, o którym mowa jest w proroctwie Izajasza odnosi się do ludu zniewolonego przez Asyryjczyków. Poprzez ponadczasowe proroctwo Izajasza lud ten staje figurą wszystkich ludzi, którzy są zniewoleni ciemnością grzechu. Ten właśnie lud może ujrzeć wielkie światło, które rozbłyska wraz z przyjściem oczekiwanego Mesjasza i Syna Bożego. Na kartach Ewangelii Jezus jest nazywany „Światłością świata” (J 8,12). Misja Jezusa jawi się w tym kontekście jako rozświetlanie łaską ciemności grzechu i ożywianie tych, którzy są w mrokach śmierci. Wybór „Galilei pogan” jako obszaru rozpoczęcia swojej działalności wskazuje na uniwersalistyczne przesłanie Jezusa.