Konserwacja sztandarów ze zbiorów Muzeum Historii Katowic

  W bogatych zbiorach Działu Historii Muzeum Historii Katowic znajdują się 52 sztandary. Wśród tysięcy innych muzealiów to wprawdzie stosunkowo niewielka, niemniej jednak bardzo ważna kolekcja. Niegdyś były symbolami i dumą licznych organizacji, zakładów pracy oraz instytucji, dziś stanowią świadectwo ich istnienia oraz aktywności na terenie miasta. Przy tym walory estetyczne tych obiektów wyjątkowo predysponują je do umieszczenia na ekspozycji. Niestety bardzo wiele sztandarów z okresu międzywojennego zniszczono w czasie II wojny światowej. Ocalały te, które ukrywali mieszkańcy miasta, niejednokrotnie narażając się na niebezpieczeństwo. W okresie PRL-u z różnych względów w wielu wypadkach wykonane przed wojną sztandary nie odzyskały dawnych funkcji. Przechowywane często w nieodpowiednich warunkach uległy degradacji. Z uwagi na ich znaczenie historyczne, kulturowe i symboliczne, Muzeum Historii Katowic przyjmuje jednak do swoich zbiorów nawet mocno zniszczone sztandary. Ich zachowanie i umieszczenie na ekspozycji warunkowane jest zatem przeprowadzeniem odpowiednich zabiegów konserwatorskich. Konserwacja tkanin to proces niezwykle żmudny i co za tym idzie kosztowny. Aby pozyskać potrzebne środki w listopadzie 2016 r. Muzeum Historii Katowic złożyło wniosek o dofinansowanie konserwacji trzech wybranych, bardzo zniszczonych sztandarów w ramach programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Wspieranie działań muzealnych 2017”. Został on oceniony pozytywnie i zyskał stosowną liczbę punktów, a w efekcie przygotowany przez muzeum dwuletni projekt znalazł się w grupie tych, którym ministerstwo przyznało dotację. Konserwację przeprowadziła Pracownia Konserwacji Tkanin Barbary Kalfas z Krakowa.

Wszystkie wytypowane do konserwacji sztandary pochodzą z okresu międzywojennego. Każdy z nich reprezentuje jednak inną dziedzinę aktywności zawodowej i społecznej katowiczan. Najbardziej kojarzone z Katowicami górnictwo reprezentowane jest przez sztandar oddziału maszynowego kopalni „Ferdynand”. Wyhaftowana na nim data 1927 wskazuje na rok poświęcenia sztandaru. Najprawdopodobniej jednak jego rewers z centralnie umieszczonym wizerunkiem Anioła Stróża pochodzi z jakiegoś starszego, niemieckiego sztandaru. W trakcie prac konserwatorskich okazało się bowiem, że pod naszytą na nim aplikacją z napisem „Aniele Boży stróżu mój, Ty zawsze przy mnie stój” znajduje się inna inskrypcja z języku niemieckim. Drugi z poddanych konserwacji sztandarów to symbol katowickiego rzemiosła, a konkretnie cechu piekarzy. Został on ufundowany ze składek firm związanych z piekarnictwem oraz indywidualnych członków cechu i uroczyście poświęcony 26 sierpnia 1928 r. Trzeci eksponat w przeciwieństwie do pozostałych dwóch nie ma związku z działalnością zawodową lecz reprezentuje aktywność społeczną. W tym wypadku w dziedzinie kultury muzycznej. Jest to bowiem sztandar założonego w 1918 r. w Dębie Towarzystwa Śpiewu „Lutnia”. Sam obiekt pochodzi z roku 1920. Był to czas przygotowań do plebiscytu na Górnym Śląsku, co ewidentnie wpłynęło na estetykę sztandaru, obfitującą w polskie symbole narodowe.

Ze względu na zły stan zachowania żaden z wymienionych sztandarów nie był dotąd eksponowany na wystawach. Obecnie dzięki przeprowadzonej konserwacji, zakończonej w listopadzie br. można je podziwiać w Muzeum Historii Katowic na stałej wystawie historycznej, która również powstała jako projekt realizowany w ramach ministerialnego programu „Wspieranie działań muzealnych”.