Oscary bez tajemnic

Oscary (ang. Oscars lub Academy Awards), doroczne nagrody przyznawane przez amerykańską Akademię Filmową (Academy of Motion Picture Arts and Sciences), po raz pierwszy wręczono w 1929 roku. Akademia, licząca obecnie ok. 6 tys. członków, powstała w 1927 roku. Wśród założycieli byli współtwórcy wytwórni filmowych, które rozpoczęły działalność w USA kilka lat wcześniej: Louis B. Mayer - urodzony w Mińsku Litewskim współwłaściciel wytwórni Metro-Goldwyn-Mayer i Harry Warner z wytwórni Warner Bros, urodzony w Krasnosielcu na Mazowszu.

Pierwszą produkcją uhonorowaną Oscarem w kategorii najlepszy film był obraz niemy, wojenny melodramat "Skrzydła" w reż. Williama A. Wellmana, opowieść o pilotach amerykańskich sił powietrznych i zakochanych w nich kobietach.

Oscara w kategorii główna rola męska jako pierwszy otrzymał urodzony w Szwajcarii aktor Emil Jannings za dwie role: w "Ostatnim rozkazie" Josefa von Sternberga i "The Way of All Flesh" Victora Fleminga.

Pierwszą laureatką Oscara w kategorii główna rola kobieca była Amerykanka Janet Gaynor, nagrodzona łącznie za trzy kreacje, w filmach: "Siódme niebo" (reż. Frank Borzage), "Street Angel" (reż. Frank Borzage) i "Wschód słońca" (reż. F.W. Murnau).

Oscara w kategorii reżyseria przyznano w 1929 r. oddzielnie, za film dramatyczny i komediowy. Za najlepszego reżysera dramatu uznany został Frank Borzage ("Siódme niebo"), a za najlepszego reżysera komedii Lewis Milestone ("Two Arabian Knights").

Liczba kategorii wraz z kolejnymi galami rozdania nagród zwiększała się. W 1935 r. dodano np. kategorie montaż, muzyka i najlepsza piosenka, w 1937 r. - aktor drugoplanowy i aktorka drugoplanowa, w 1940 r. - efekty specjalne, a w 1956 r. - obraz nieanglojęzyczny.

Zwyczaj prezentowania wyników oscarowego głosowania w ostatniej chwili, po dostarczeniu ich na scenę w zabezpieczonej kopercie, wprowadzono w 1941 roku.

Produkcjami, które na przestrzeni lat zdobywały Oscary w kategorii pełnometrażowy film fabularny, były m.in.: "Ich noce" Franka Capry (1935), "Przeminęło z wiatrem" Victora Fleminga (1940), "Casablanca" Michaela Curtiza (1944, wśród nominowanych był wówczas film o polskiej noblistce, "Madame Curie", produkcja amerykańska w reżyserii Mervyna LeRoya, pochodząca z wytwórni Metro-Goldwyn-Mayer, rolę Skłodowskiej-Curie zagrała Greer Garson), "Na nabrzeżach" Elii Kazana (1955), "Garsoniera" Billy'ego Wildera (1961), "Dźwięki muzyki" Roberta Wise'a (1966), "Ojciec chrzestny" Francisa Forda Coppoli (1973), "Amadeusz" Milosza Formana (1985), "Pluton" Olivera Stone'a (1987), "Ostatni cesarz" Bernardo Bertolucciego (1988), "Tańczący z wilkami" Kevina Costnera (1991), "Lista Schindlera" Stevena Spielberga (1994), "Titanic" Jamesa Camerona (1998), "American Beauty" Sama Mendesa (2000), "Gladiator" Ridleya Scotta (2001), "Władca Pierścieni: Powrót Króla" Petera Jacksona (2004), "Slumdog, milioner z ulicy" Danny'ego Boyle'a i Loveleen Tandan (2009), "Jak zostać królem" Toma Hoopera (2011).

Do rekordzistów pod względem łącznej liczby nagród za film należą "Ben Hur", "Titanic" i "Władca Pierścieni: Powrót Króla" - za każdy, w różnych kategoriach, przyznano po 11 statuetek.

Najmłodszy laureat Oscara to aktorka Shirley Temple, która w 1934 r., jako sześciolatka, otrzymała od Akademii nagrodę specjalną "za wspaniały wkład w rozwój kina". W wieku 10 lat Oscara w kategorii aktorka drugoplanowa, za rolę w filmie "Papierowy księżyc" (1974), zdobyła Tatum O'Neal. Jako 11-latka laureatką Oscara została Anna Paquin - statuetkę przyznano jej wówczas za drugoplanową rolę w "Fortepianie" w reż. Jane Campion (1994).

Do najmłodszych aktorów, którym przyznano nominacje do Oscara, należą z kolei: 8-letni Justin Henry (za rolę w "Sprawie Kramerów", 1980), 10-letnia Mary Badham (za rolę w filmie "Zabić drozda", 1963) i 10-letnia Abigail Breslin (za rolę w filmie "Mała miss", 2007). Jako 11-latek o Oscara walczył Haley Joel Osment, którego nominowano do nagrody w kategorii aktor drugoplanowy za rolę w filmie "Szósty zmysł", gdzie wystąpił u boku Bruce'a Willisa (2000). W 2008 r. nominację do Oscara otrzymała 13-letnia wówczas Saoirse Ronan - za drugoplanową rolę w dramacie "Pokuta" Joe Wrighta. O rok starsza od niej była Jodie Foster, gdy w 1977 r. jako 14-latka zdobyła nominację do nagrody amerykańskiej Akademii Filmowej za swoją głośną drugoplanową rolę - młodocianej prostytutki Iris - w "Taksówkarzu" Martina Scorsese.

Pierwsza czarnoskóra aktorka nagrodzona Oscarem to Hattie McDaniel, uhonorowana w 1940 r. za drugoplanową rolę w "Przeminęło z wiatrem", gdzie wcielała się w postać Mammy. Pierwszym czarnoskórym aktorem uhonorowanym Oscarem był natomiast Sidney Poitier, nagrodzony za główną rolę w "Polnych liliach" w 1964 roku.

Pierwsza kobieta, której przyznano Oscara za reżyserię, to nagrodzona w 2010 r. za film "The Hurt Locker. W pułapce wojny" Kathryn Bigelow.