Musica, (meta)physica, theologia

"Piękno jest prawdą, a prawda – pięknem". Laudacja ku czci kompozytora wygłoszona przez ks. prof. Jerzego Szymika podczas uroczystości przyznania Wojciechowi Kilarowi doktoratu honoris causa na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 18.06.2012 r.

Wojciech Kilar w trakcie uroczystości przyznania Kompozytorowi doktoratu honoris causa na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Ślaskiego; 18.06.2012 Henryk Przondziono /GN

Mistrzu, wiersz na koniec, Tobie tu dedykowany:

Zdarzało się, że byłem już tego blisko, kilka razy
najbliżej jak tylko może przydarzyć się ludziom;
choć zawsze pod osłoną.

Ale nie dało się bliżej.
Trzymało się na bezpieczną
odległość zdania, koniunktiwu, przecinka.

Nie byłem gotowy na miłość.

Czasem
pręga światła na trawie,
oczy gorejące w mroku,
konstelacja nut,
biała sierść mgły,
wilgoć, nad ranem, ciągnąca od strony otchłani –
– zdawały się szeptać:
sięgniesz, zdołasz.

Ale miało pozostać niedosiężne.
I słyszałem jedynie miękki szelest w ciemności.
I wiedziałem, że musi być niewyobrażalnie piękne.
I że jeszcze nie teraz[12].

Tyle wiersz.

Ale Twoje doświadczenie i muzyka zdają się iść dalej… Mówiłeś niedawno, słyszałem: być może muzyka jedyna ma zezwolenie na wejście dalej, głębiej, w niedosiężną dla innych prawdę świętych tekstów… Dalej: jak wtedy, kiedy patrzysz wiosną na kwitnące magnolie w ogrodzie, na tyłach domu przy ulicy Kościuszki; jak wtedy, kiedy widzimy na Twojej dłoni dwie obrączki, jedną na małym, drugą na serdecznym palcu; jak wtedy, kiedy słuchamy ekstatycznego finału Krzesanego, kiedy to niebo zdaje się otwierać na oścież… Wtedy domyślamy się, że zaglądałeś za zasłonę. Że już ktoś to dla nas zrobił: widział, a muzyki potrzebuje po to, żeby nam o tym opowiedzieć. I mówi nam: niewyobrażalnie piękne jest prawdziwe.

Bo piękno jest prawdą, a prawda – pięknem.

I stąd ta uroczystość. O tym ona jest.

ks. Jerzy Szymik
Katowice, 28 maja – 18 czerwca 2012 r.

[1] „Wobec aniołów chcę Ci śpiewać, Panie”. Jest to ważna zasada rządząca muzyczną stroną modlitwy mnichów w regule św. Benedykta z Nursji, patrona Europy; w ocenie i aspiracji muzyki stosowane jest tu więc najwyższe kryterium: muzyki niebiańskiej, muzyki twórców harmonii kosmosu. Por. Benedykt XVI, O korzeniach kultury europejskiej, Paryż, 12 września 2008 r. [komps], s. 3.

[2] W. Kilar, Podrabianej religijności wystarczą artystyczne podróbki, w: Jan Paweł II do artystów. Artyści do Jana Pawła II, red. B. Drożdż-Żytyńska, M. Goławska, P. Kawałko, A. Oleszczuk, Lublin 2006, s. 253.

[3] J. Ratzinger, W drodze do Jezusa Chrystusa, tł. J. Merecki, Kraków 2004, s. 38–39.

[4] List Jana Pawła II do Wojciecha Kilara z dn. 18 grudnia 2001 r. [archiwum Kompozytora].

[5] L. Polony, Kilar. Żywioł i modlitwa, Kraków 2005.

[6] „Ruch Muzyczny” 1974 nr 23, s. 6 (cyt. za: Polony, Kilar. Żywioł i modlitwa, s. 8–9).

[7] Benedykt XVI, dz. cyt., s. 3.

[8] S. Kosz, Kilar – Musica humana, w: Ad montes. Balety tatrzańskie, red. T. Kijonka, Państwowa Opera Śląska w Bytomiu, Bytom 1994, s. 11–14.

[9] J. Warczewski, O genezie ‘Symfonii o ruchu’ (Sinfonia de motu) Wojciecha Kilara, w: W. Kilar, Sinfonia de motu, red. S. Roguska, Filharmonia Narodowa, Wrocław 2007, s. 4–6.

[10] Klemens Aleksandryjski, Protreptikos I, 8, 3. SCh 2, s. 62.

[11] D. Guzek, Hansa Ursa von Balthasara teologia muzyki [praca magisterska napisana pod kier. J. Szymika, Katowice 2011, komps], s. 8.

[12] J. Szymik, Próbując nazwać. Słuchając „Kwartetu Pomorskiego”, w: Błękit. 50 wierszy z lat 2000–2002, Katowice 2003, s. 59.