Przedsiębiorczy, a jednak biedniejsi?
Polska należy do państw o najmniejszym wskaźniku dzietności w Europie. Prosta zastępowalność pokoleń - przy wskaźniku dzietności 2,1 - ostatni raz zanotowana była w 1988 r. Obecnie wynosi 1,2, czyli co oznacza, że pokolenie dzieci jest o ok. 40 proc. mniej liczne od pokolenia rodziców.
By zmienić ten stan, potrzebna jest długofalowa polityka prorodzinna. Problemy rodzin wielodzietnych są tematem dzisiejszej konferencji prasowej zapowiadającej ogólnopolską konferencją poświęconą polityce rodzinnej w Polsce i Europie. Rodziny wielodzietne, czyli rodziny z trojgiem i więcej dziećmi, stanowią 17 proc. ogółu rodzin w Polsce, a dzieci z nich to 33 proc. wszystkich dzieci. Średnie zarobki rodzin wielodzietnych są wyższe niż rodzin mniejszych, co może świadczyć o większej niż przeciętnie przedsiębiorczości, zaradności i pracowitości. Przy tym rodziny wielodzietne z powodu dużej ilości osób na utrzymaniu są uboższe od pozostałych polskich rodzin.
Podczas gdy małżeństwo z jednym dzieckiem dysponuje średnim miesięcznym dochodem na osobę w wysokości 847 zł, małżeństwo z dwójką dzieci 627zł, to średni miesięczny dochód na osobę w rodzinie z trojgiem dzieci wynosi 455 zł, a w rodzinie z czworgiem i więcej dziećmi - 325 zł. Dzieci z rodzin wielodzietnych są znacznie uboższe także od dzieci samotnych matek, których średni miesięczny dochód wynosi 613 zł (dane GUS z 2004r.). Obecnie rodziny wielodzietne, a co za tym idzie, dzieci - są najuboższą grupą społeczną w Polsce.
Przy tym Polska nie wypracowała jak dotąd spójnej polityki rodzinnej. W czasach komunizmu państwo wypłacało zasiłek - tzw. „rodzinne” - wszystkim rodzinom mającym dzieci na utrzymaniu. Ustawą z 29 listopada 1990 roku wprowadzono progi dochodowe uprawniające do zasiłku tylko rodziny najuboższe.
W 1999 r. zostały wydłużone urlopy macierzyńskie do 26 tygodni. W 2001 roku zostały skrócone o osiem tygodni (obecnie znów sukcesywnie przywraca się długość urlopu macierzyńskiego do stanu z 1999 roku).
28 listopada 2003 r. wprowadzono zmiany systemu świadczeń rodzinnych, które obowiązują do dziś. Ustalono kryterium dochodowe uprawniające do świadczeń na 504 zł. Obecnie, po weryfikacji świadczeń w 2009 roku, rodzinom o dochodach niższych niż 504 zł na osobę przysługuje miesięcznie 68 zł na dziecko do ukończenia 5. tego roku życia, 91 zł na dziecko pomiędzy 5. a 18. rokiem życia oraz 98 zł na dziecko uczące się w wieku pomiędzy 18. a 24. rokiem życia.
8 marca 2007 r. został ogłoszony Program Polityki Rodzinnej, który stymuluje zatrudnienie kobiet, lecz pomija dofinansowanie rodzin decydujących się na opiekę nad dzieckiem w domu, prowadząc do dalszej deprecjacji i dyskryminacji społecznej i ekonomicznej kobiet, które decydują się na samodzielne wychowywanie dzieci.
Do roku 2007 Polska była jedynym w Europie krajem nie uwzględniającym dzieci w rozliczeniu podatkowym. W 2007 roku wprowadzona została ulga podatkowa na dziecko w wysokości 1145 zł. Pozostaje jednak problem rodzin, których dochód jest tak niski, że nie mogą odpisać pełnej kwoty ulgi.
Obok polityki rodzinnej ogólnopaństwowej istnieje także jej wymiar samorządowy. Samorząd, miasto, gmina dysponują szeregiem instrumentów, za pomocą których mogą wpływać na życie rodzin i czynić je łatwiejszym.
Na szczególną uwagę zasługuje instrument polityki rodzinnej zwany Kartą Dużej Rodziny. Pierwsza taka Karta została wprowadzona we Francji w 1921 r. Karty Dużej Rodziny w Europie mają różny charakter: są ogólnokrajowe, jak np. we Francji, Luksemburgu czy Belgii, regionalne, czy wojewódzkie, jak w Austrii a także miejskie, tak jak we Włoszech.
W Polsce w dziedzinie Kart debiutował w 2005 roku Wrocław proponując rodzinom m.in. zniżki komunikacyjne w weekendy. Następny za nim był Grodzisk Mazowiecki, który wprowadził w 2008 roku Kartę Dużej Rodziny udostępniającą rodzinom z czworgiem dzieci darmową komunikację, a także oferując tańszy o połowę dostęp do obiektów sportu i kultury i na zajęcia pozalekcyjne. Na początku 2009 roku Kartę Dużej Rodziny wprowadziły Tychy, promując prywatne przedsiębiorstwa, udzielające zniżek dużym rodzinom. Wkrótce potem Kartę Dużej Rodziny zwaną programem „Nas troje i więcej” wprowadził Sandomierz. W październiku 2010 Karta Dużej Rodziny zaczęła funkcjonować w Łowiczu.
Z początkiem tego roku zaczęła funkcjonować Gdańska Karta Dużej Rodziny. W planach jest kujawsko - pomorska Karta Dużej Rodziny.
