Kard. O’Malley: Jak Żydzi o Holokauście, tak my musimy pamiętać o wykorzystywaniu. Pierwszy roczny raport Papieskiej Komisji ds. Ochrony Nieletnich

Po długiej i intensywnej pracy Komisja ds. Ochrony Nieletnich - organ powołany przez papieża w 2014 r. w celu zaproponowania najbardziej odpowiednich inicjatyw zapobiegających wykorzystywaniu w Kościele - 29 października opublikowała swój pierwszy roczny raport na temat zasad i procedur ochrony. Są to liczne dane zebrane na pięciu kontynentach oraz w różnych instytutach i zgromadzeniach zakonnych, a także w samej Kurii Rzymskiej, która jest wezwana do coraz większej przejrzystości procedur i procesów.

"Ludzie nie zdają sobie sprawy, jak powszechne jest wykorzystywanie seksualne w naszym świecie. Dlatego nigdy nie wolno spocząć, uznać, że ten problem należy do przeszłości" – mówi kard. O’Malley, komentując pierwszy raport na temat ochrony nieletnich w Kościele. 

Przewodniczący Papieskiej Komisji ds. Ochrony Nieletnich podkreśla, że dla Kościoła jest to kwestia podstawowej wagi. „Ludzie nigdy nie będą mieć do nas zaufania, jeśli nie będą pewni, że gwarantujemy pełne bezpieczeństwo ich dzieciom” – mówi metropolita Bostonu. Podkreśla, że musimy podchodzić do tego problemu jak Żydzi do Holokaustu. Jeśli zapomnimy o tym, co się wydarzyło, ryzykujemy, że się to powtórzy" – mówi kard. Seán Patrick O'Malley OFMCap.

Dodaje, że nadal też potrzeba uczyć się właściwego podejścia do osób skrzywdzonych. Jest to wymóg sprawiedliwości. „Nie może być uzdrowienia, jeśli nie ma sprawiedliwości – mówi kard. O’Malley. – Ludzie nie chcą po prostu słyszeć miłych słów lub czytać dokumentów, jeśli zostali niesprawiedliwie potraktowani. Mają prawo być wysłuchani i czuć, że Kościół zamierza zadośćuczynić za zło, które zostało im wyrządzone”.

Cierpienie i uzdrowienie osób skrzywdzonych

Dokument został opracowany przez grupę roboczą pod przewodnictwem członkini Komisji Maud de Boer-Buquicchio, która ma wieloletnie doświadczenie w ochronie nieletnich. Na okładce znajduje się drzewo baobabu, symbol „wytrwałości” wykazanej przez tysiące osób skrzywdzonych w potępianiu i walce o uczynienie Kościoła bezpieczniejszym miejscem oraz odzyskanie zaufania utraconego w wyniku tych przestępstw. To na nich, ich cierpieniu i uzdrowieniu koncentruje się praca całej Komisji i sam Raport. 

Zagrożenia i postępy

Raport ma na celu promowanie zaangażowania Kościoła w „rygorystyczną” reakcję na plagę wykorzystywania, opartą na prawach człowieka i skoncentrowaną na osobach skrzywdzonych, zgodnie z niedawnymi reformami Księgi VI Kodeksu Prawa Kanonicznego, która piętnuje przestępstwo wykorzystywania jako naruszenie godności osoby. Tekst dokumentuje zagrożenia i postępy w wysiłkach Kościoła na rzecz ochrony dzieci. Gromadzi również zasoby i sprawdzone praktyki, którymi można się dzielić w Kościele powszechnym oraz jest narzędziem Komisji do systematycznego raportowania ustaleń i zaleceń, aby dzielić się nimi z papieżem, skrzywdzonymi, Kościołami lokalnymi i Ludem Bożym.

Raport wskazuje ponadto, że w krajach, które doświadczyły bardzo złożonych kryzysów lub które rozwinęły dogłębny dialog publiczny na temat wykorzystywania, istnieje wyraźna tendencja do ustanawiania bardziej ustrukturyzowanych i elastycznych systemów radzenia sobie z przypadkami wykorzystywania w Kościele. Kościoły lokalne należące do tej grupy – między innymi w Irlandii, Francji, Włoszech i Polsce – opracowały ramy prawne i szkoleniowe wraz z aktywnym zaangażowaniem osób skrzywdzonych i współpracą z władzami cywilnymi. 

Większy dostęp do informacji

Wśród potrzeb odnotowanych w dokumencie znalazło się lepsze promowanie dostępu osób skrzywdzonych do informacji, aby uniknąć ich powtórnej traumy. „Należy opracować środki gwarantujące każdej osobie prawo do wszelkich informacji jej dotyczących”, zawsze „zgodnie z przepisami i wymogami dotyczącymi ochrony danych”, czytamy w tekście. Podkreślono również potrzebę „skonsolidowania i wyjaśnienia kompetencji poszczególnych dykasterii Kurii Rzymskiej, aby zagwarantować skuteczne, szybkie i rygorystyczne zarządzanie przypadkami wykorzystywania zgłaszanymi Stolicy Apostolskiej”, sugerując znaczenie usprawnienia procedur - „w uzasadnionych przypadkach” - dymisji lub usunięcia osób zajmujących odpowiedzialne stanowiska. Według raportu potrzebny jest również „dalszy rozwój Magisterium Kościoła odnośnie do jego posługi na polu ochrony”; przeanalizowanie szkód i polityki odszkodowań w celu promowania rygorystycznego podejścia do wymogu zadośćuczynienia; oraz promowanie rozwoju akademickiego i odpowiednich zasobów dla osób, które chcą się zajmować ochroną.

Analizy dotyczące Kościołów lokalnych

W drugiej części raportu rocznego skupiono się na Kościołach lokalnych i przedstawiono analizę szeregu instytucji kościelnych. Po pierwsze, Komisja uznaje znaczenie towarzyszenia lokalnym zwierzchnikom kościelnym w ich odpowiedzialności za wdrażanie polityki zapobiegania i reagowania. Następnie zapewnia „znormalizowaną wymianę danych” z lokalnymi biskupami i przełożonymi zakonnymi oraz wyjaśnia, że przegląd polityk i procedur dotyczących ochrony przez biskupów odbywa się w ramach procesu ad limina, na specjalne życzenie Konferencji Episkopatu lub jednej z Grup Regionalnych Komisji. 

Mówiąc dokładniej, Komisja bada od 15 do 20 Kościołów lokalnych każdego roku, z zamiarem zbadania całego Kościoła w okresie 5-6 raportów rocznych. Każdy raport zawiera również analizę wybranych instytutów zakonnych. Konferencje Episkopatu, o których mowa to: Meksyk, Papua Nowa Gwinea i Wyspy Salomona, Belgia, Kamerun. Konferencje, które odbyły wizyty ad limina w okresie sprawozdawczym to: Rwanda, Wybrzeże Kości Słoniowej, Sri Lanka, Kolumbia, Tanzania, Demokratyczna Republika Konga, Zimbabwe, Zambia, Ghana, Republika Konga, Republika Południowej Afryki, Botswana, Eswatini, Togo, Burundi. Instytuty zakonne to Misjonarki Matki Bożej Pocieszenia (żeńskie) i Zgromadzenie Ducha Świętego (męskie).

Brak struktur i pomocy

W swojej analizie Kościołów lokalnych Komisja zauważa, że „podczas gdy niektóre instytucje i władze kościelne wykazują wyraźne zaangażowanie w ochronę, inne są dopiero na początku przyjmowania instytucjonalnej odpowiedzialności” za zjawisko wykorzystywania. W niektórych przypadkach Komisja stwierdza „niepokojący brak struktur sprawozdawczych i punktów pomocy” dla osób skrzywdzonych, zgodnie z wymogami Motu Proprio Vos estis lux mundi. 

Brak równowagi w regionach kontynentalnych

Dane zebrane przez Komisję w regionach kontynentalnych również wykazują pewną nierównowagę. Podczas gdy z jednej strony niektóre obszary obu Ameryk, Europy i Oceanii skorzystały ze „znacznych środków dostępnych na ochronę”, znaczna część Ameryki Środkowej i Południowej, Afryki i Azji ma „niewiele specjalnie przeznaczonych na to środków”. Dlatego Papieska Komisja uważa, że konieczne jest „zwiększenie solidarności między Konferencjami Episkopatów różnych regionów”, „zmobilizowanie zasobów w celu osiągnięcia uniwersalnych standardów ochrony”, „utworzenie ośrodków zgłaszania i pomocy skrzywdzonym” oraz „rozwijanie prawdziwej kultury ochrony”. 

Kuria Rzymska

W trzeciej sekcji skupiono się na Kurii Rzymskiej, która jako „sieć sieci” mogłaby stanowić swego rodzaju centrum wymiany dobrych praktyk w dziedzinie ochrony dla innych Kościołów lokalnych: „Kościół”, stwierdza Raport, „realizując swoją misję promowania praw człowieka w społeczeństwie, aktywnie współdziała z szeregiem populacji, którym musi zagwarantować odpowiednie standardy ochrony”. 

Przejrzystość i gromadzenie informacji

Również Papieska Komisja ma na celu promowanie wspólnej wizji i gromadzenie wiarygodnych informacji w celu wspierania coraz większej przejrzystości procedur i orzecznictwa Kurii Rzymskiej w odniesieniu do przypadków wykorzystania. Wskazuje się, że Sekcja Dyscyplinarna Dykasterii Nauki Wiary publicznie udostępniła ograniczone informacje statystyczne na temat swojej działalności, a autorzy Raportu proszą o dostęp do większej ilości informacji. Inne wskazane działania obejmują „informowanie o różnych obowiązkach poszczególnych dykasterii w zakresie ochrony”; „promowanie rozwoju wspólnych standardów w całej Kurii Rzymskiej”; „rozpowszechnianie podejścia uwzględniającego traumę oraz skoncentrowanego na osobach skrzywdzonych”.

W kwestii Caritas

Raport roczny przedstawia również wyniki badań dotyczących organizacji Caritas: Caritas Internationalis, na poziomie uniwersalnym; Caritas Oceania, na poziomie regionalnym; Caritas Chile, na poziomie krajowym; Caritas Nairobi, na poziomie diecezjalnym. Uznaje „wielką złożoność” misji prowadzonej przez Caritas i postępy poczynione w ostatnich latach w dziedzinie ochrony; jednocześnie istnieją „duże różnice w praktykach ochrony między różnymi instytucjami”. Ta ostatnia kwestia jest przedmiotem troski Komisji. 

Inicjatywa Memorare

W raporcie poświęcono również miejsce inicjatywie Memorare, która w ciągu ostatnich dziesięciu lat zebrała fundusze od Konferencji Episkopatu i zakonów, aby pomóc Kościołom o mniejszych zasobach. Celem Memorare jest rozwój na półkuli południowej ośrodków sprawozdawczości i pomocy, możliwości szkolenia na poziomie lokalnym sieci specjalistów w zakresie ochrony. Raport informuje, że w 2023 r. Komisja otrzymała na rzecz Memorare pierwszą roczną darowiznę w wysokości 500 000 euro od Konferencji Episkopatu Włoch (przy całkowitym zobowiązaniu w wysokości 1 500 000 euro); 35 000 euro od zgromadzeń zakonnych; pierwszą roczną darowiznę w wysokości 100 000 dolarów od Fundacji Papieskiej (przy trzyletnim zobowiązaniu w wysokości 300 000 dolarów). Ponadto inicjatywa otrzymała zobowiązanie od Konferencji Episkopatu Hiszpanii do wspierania projektów wybranych zgodnie z zaleceniami Komisji w wysokości 300 000 USD rocznie (łącznie 900 000 USD w ciągu trzech lat).