Polski los

Przez ponad 9 miesięcy w celi więzienia na Mokotowie siedzieli Jürgen Stroop, generał SS, oraz Kazi-mierz Moczarski, żołnierz AK. Władza ludowa łagodniej obchodziła się z Niemcem aniżeli bohaterem polskiego podziemia.

Po latach Moczarski spisał rozmowy ze Stroopem. Powstała z tego wstrząsająca książka „Rozmowy z katem”. O dziele napisano już wiele, natomiast postać autora pozostawała do tej pory w cieniu. Książka Anny Machcewicz Kazimierz Moczarski. Biografia wypełnia tę lukę. Autorka na podstawie nieznanych źródeł i rozmów ze świadkami opowiada dzieje człowieka, a zarazem losy pewnej formacji polskiej inteligencji.

Przypomina szczegółowo pracę Moczarskiego w Biurze Informacji i Propagandy, gdzie przygotowywał analizy dla kierownictwa Polskiego Państwa Podziemnego, oraz jego działalność w Kierownictwie Walki Podziemnej, gdzie tropił kolaborantów i donosicieli. W sierpniu 1945 r. został aresztowany przez UB. Przeszedł bestialskie śledztwo. W więzieniach stalinowskiej Polski spędził blisko 11 lat. Po uwolnieniu w 1956 r. rozpoczął pracę w „Kurierze Polskim” i zaangażował się w działalność Stronnictwa Demokratycznego. Jednak w 1967 r. znów został bez pracy. W końcu znalazł sobie miejsce w miesięczniku „Problemy Alkoholizmu”. Aż do śmierci we wrześniu 1975 r. był rozpracowywany przez bezpiekę.

Napisana z literackim talentem, solidna warsztatowo praca Anny Machcewicz opisuje dzieje niezwykłego człowieka, ciężko doświadczonego świadka dwóch totalitaryzmów. Zarazem jest przejmującą opowieścią o jego przyjaźniach, miłości do żony i wierności samemu sobie.
Andrzej Grajewski