499 pacierzy

Otcze nasz, jenżeś na niebiesiech, oświęć się twe imię… – tak rozpoczyna się najstarsze zachowane polskie tłumaczenie pacierza (od łac. Pater noster). Rękopis znajdujący się w Bibliotece Jagiellońskiej pochodzi prawdopodobnie z 1375 roku. Są to zarazem pierwsze słowa liczącej aż 1750 stron dwutomowej publikacji, skupiającej rozsypane po bibliotekach Europy teksty literackie, pieśni oraz ilustracje związane z modlitwą „Ojcze nasz”.

Zbierając materiał do swojej książki, Jan Choroszy przez ponad dwa lata niemal nie opuszczał czytelni. Jak wspomina, począwszy od wiosny 2006 roku nie zajmował się niczym innym, tylko tropieniem przekładów, parafraz czy trawestacji modlitwy. Ale zupełny początek jego poszukiwań sięga roku 1983, gdy w ręce wpadła mu pierwsza wersja Modlitwy Pańskiej.

Badacz literatury z Uniwersytetu Wrocławskiego zgromadził w sumie 499 tekstów, które należą do dorobku zarówno autorów średniowiecznych, jak i późniejszych, kończąc na utworach sprzed zaledwie kilkunastu miesięcy. Taką kompozycję uzupełnia ponad 40 opracowań nutowych pieśni, nawiązujących do modlitwy, oraz ponad 200 ilustracji z jej motywami (grafika, malarstwo, litografia, karty pocztowe).

Przyglądając się polskim przekładom pacierza, jak na dłoni można zobaczyć ewolucję języka oraz zmiany wrażliwości tłumaczy. Przez setki lat próbowano najdoskonalej wyrazić tę modlitwę po polsku. Cyzelowanie przekładu krótkiego przecież tekstu w sposób wyraźny trwało do czasu tłumaczenia Jakuba Wujka, czyli końcówki XVI wieku. Od tego momentu funkcjonuje coś na kształt modlitewnego wzorca. W XX stuleciu tłumacze stanęli przed nowym wyzwaniem – jak dostosować przekład do języka współczesnych Polaków, do języka przeciętnego odbiorcy.

Książkę zamówić można m.in. na stronie internetowej Agencji Wydawniczej a linea: www.alinea.pop.pl. Ojcze nasz – nasz. Przekłady, parafrazy i inne literackie opracowania Modlitwy Pańskiej, zebrał i oprac. Jan A. Choroszy, Agencja Wydawnicza a linea, Wrocław 2008