Słodki smutek

Rafael był mistrzem w malowaniu scen melancholijnych, przesyconych łagodnym smutkiem. Takie też jest „Ukrzyżowanie”, pozbawione dramatyzmu, utrzymane w pastelowych barwach. Nic nie zakłóca spokoju i harmonii sceny, przedstawionej w idealnej symetrii, której oś stanowi krzyż.

Pod krzyżem artysta namalował cztery pogrążone w smutku osoby: z lewej strony stojącą Matkę Bożą i klęczącego św. Hieronima, a z prawej stojącego św. Jana i klęczącą św. Marię Magdalenę.

Święty Hieronim, który żył w IV–V w., oczywiście nie mógł być obecny przy Ukrzyżowaniu. Obraz pierwotnie znajdował się jednak w ołtarzu poświęconym temu świętemu. Dzieło zamówiła rodzina Gavari i umieściła je w ufundowanej przez siebie kaplicy w kościele San Domenico w miejscowości Citt di Castello.

Postaci i krajobraz są namalowane realistycznie. Artysta zadbał jednak o to, by dzieło uzyskało klimat nadnaturalny. Nad krzyżem umieścił schematyczne przedstawienia Słońca i Księżyca, a po obu stronach Chrystusa – sylwetki aniołów. Aniołowie zbierają do kielichów krew wypływającą z ran Jezusa. Stylizowane postacie aniołów, otoczone szarfami przypominającymi dawną kaligrafię, tworzącą fantazyjne ornamenty, sprawiają, że całe przedstawienie nabiera lekkości. Dzięki temu brak wyrazu bólu i cierpienia na twarzy Chrystusa i osób stojących pod krzyżem nie wydaje się sztuczny.

„Ukrzyżowanie” jest pierwszym obrazem podpisanym przez Rafaela. Obecnie podpis jest słabo widoczny, ale uczeni odczytali napisane srebrem na podstawie krzyża litery: RAPHAEL VRBIN AS P.[INXIT] (Rafael z Urbino to namalował).