Gdy umrze papież

Kiedy umiera papież, swoje urzędy przestają wypełniać najwyżsi dostojnicy watykańscy, tzn. sekretarz stanu, prefekci kongregacji i przewodniczący papieskich rad. Zarządzanie bieżącymi sprawami Stolicy Apostolskiej oraz troskę o jej dobra przejmuje kamerling, czyli kardynał stojący na czele Kamery Apostolskiej. Nie może on jednak podejmować decyzji zastrzeżonych dla papieża, na przykład mianować biskupów czy tworzyć nowych diecezji.

Jego zadaniem jest też stwierdzenie (z pomocą lekarza) i oficjalne ogłoszenie śmierci Następcy św. Piotra. Towarzyszą mu w tym mistrz papieskich ceremonii liturgicznych, prałaci, sekretarz i kanclerz Kamery Apostolskiej. W jaki sposób ma się to odbyć, określił Jan Paweł II w ogłoszonej w lutym 1996 roku konstytucji apostolskiej „Universi Dominici gregis”. Znajdują się w niej szczegółowe wskazówki, jak powinna zachować się Kuria Rzymska po śmierci Biskupa Rzymu.

Zaprawdę papież umarł
Od 1993 roku funkcję kamerlinga sprawuje Hiszpan, kard. Eduardo Martinez Somalo. To właśnie on 2 kwietnia, kiedy na Placu św. Piotra trwała modlitwa różańcowa w intencji „pogodnie gasnącego” Jana Pawła II, zachowując przewidziany przez prawo kościelne ceremoniał, wszedł do apartamentów papieskich eskortowany przez członków Gwardii Szwajcarskiej z halabardami. Zbliżył się do łoża zmarłego Papieża i zdjął chustę nakrywającą jego twarz.

Następnie nachylił się nad nim i trzy razy zawołał: „Carolus” (użył łacińskiej wersji chrzcielnego imienia Papieża). Kiedy „upewnił się”, że Ojciec Święty nie żyje, zdjął z palca zmarłego pierścień, symbol władzy papieskiej. Następnie zgromadzonym wokół łoża zmarłego ogłosił po łacinie: „Vere papa mortuus est” („Zaprawdę papież umarł”).

Dawniej, zanim kamerling zdjął z papieskiego palca pierścień, uderzał zmarłego w czoło srebrnym młoteczkiem, by upewnić się, że nie żyje. Z tego zwyczaju zrezygnowano. Po śmierci papieża nie zamyka się także Spiżowej Bramy, jak bywało dawniej. Eksperci tłumaczą, że zrezygnowano z tych zwyczajów, ponieważ były to tradycje rzymskie, a nie przepisy określone w prawie kanonicznym.
Informację o stwierdzonej przez lekarza śmierci Biskupa Rzymu kamerling przekazuje kardynałowi dziekanowi, który powiadamia innych kardynałów, ambasadorów i rządy państw, oraz wikariuszowi generalnemu Rzymu, który przejazuje wiadomość ludowi Rzymu. Obecnie jest nim kard. Camillo Ruini. Modlących się 2 kwietnia na Placu św. Piotra wiernych o tym, że zmarł Jan Paweł II, poinformował jednak abp Leonardo Sandri z Sekretariatu Stanu Stolicy Apostolskiej.