Coraz więcej dzieci w rodzinnych formach pieczy zastępczej, ale system wymaga zmian

Według danych przekazanych PAP przez MRiPS w Polsce funkcjonuje 36,1 tys. rodzin zastępczych i 702 rodzinne domy dziecka. W rodzinnych formach pieczy zastępczej przebywa 55,8 tys. dzieci, z tego 51 tys. w rodzinach zastępczych i 4,8 tys. w rodzinnych domach dziecka (stan z 31 grudnia 2020 r.).

W porównaniu z 2019 r. liczba dzieci przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej zwiększyła się o 0,7 proc.

Zdaniem Koalicji na rzecz Rodzinnej Opieki Zastępczej, która skupia lokalne i ogólnopolskie organizacje członkowskie, instrumenty obowiązującego obecnie modelu pieczy nad dzieckiem wymagają zmian.

Stowarzyszenie w stanowisku przekazanym Ministerstwu Rodziny i Polityki Społecznej zwróciło uwagę, że widać ogromne braki w napływie kandydatów do sprawowania rodzinnej pieczy zastępczej, co przy jednoczesnym starzeniu się osób obecnie pełniących te role, nie budzi optymizmu.

Organizacja podkreśliła, że w 2019 r. przeszkolono zaledwie 287 kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej (w 2018 r. 421) i 68 kandydatów do prowadzenia rodzinnego domu dziecka (w 2018 r. 64). Jednocześnie - dodano - nie nastąpił spadek zapotrzebowania na opiekę zastępczą nad dziećmi w Polsce.

Koalicja wskazała, że obserwując tendencje przysposobień, widać wyraźnie spadek liczby przysposobień dzieci najmłodszych, do roku życia (1057 adopcji najmłodszych dzieci w 2006 r. w stosunku do 397 adopcji w 2018 r.). Uwzględniając wskaźniki demograficzne, organizacja zauważyła, że znaczna część dzieci przebywających w systemie pieczy zastępczej i jednocześnie wolnych prawnie to dzieci starsze, z licznych rodzeństw bądź dzieci z orzeczeniami o niepełnosprawności lub cierpiące na choroby przewlekłe.

"Przysposobieniu dzieci z tej grupy nie towarzyszy żadna dodatkowa, postadopcyjna oferta wsparcia ze strony państwa, co powoduje, że kandydaci na rodziców adopcyjnych często nawet nie rozważają możliwości przysposobienia, nie czując się gotowymi materialnie i emocjonalnie na zawiązanie rodziny adopcyjnej wobec np. licznego rodzeństwa lub dziecka z niepełnosprawnościami. Powoduje to wieloletnie pozostawanie dzieci z tej grupy w pieczy zastępczej" - podkreśliła organizacja.

Aktualnie w ministerstwie rodziny trwają prace nad nowelizacją ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Pod koniec października ubiegłego roku projekt zmian skierowano do konsultacji społecznych.

Planowane przez resort rozwiązania dotyczą przede wszystkim wprowadzenia mechanizmów zapewniających wzrost liczby kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej oraz liczby zawodowych rodzin zastępczych czy rodzinnych domów dziecka. Regulacja zakłada m.in. poprawę procedur adopcyjnych, zwiększenie adopcji dzieci starszych i zmiany w sposobie wynagradzania rodzin zastępczych.

Zdaniem MRiPS należy doprowadzić do przyspieszenia szkoleń dla kandydatów na rodziny zastępcze, umożliwienia prowadzenia rodzin zastępczych także na zlecenie samorządu przez organizacje pozarządowe, wprowadzenia systemu teleinformatycznego, który ułatwi umieszczanie dzieci w pieczy zastępczej, stabilizacji sytuacji zawodowej rodziców zastępczych.

Ministerstwo zwróciło także uwagę na potrzebę egzekwowania bezwzględnego zakazu umieszczania dzieci poniżej 10 lat w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i jeśli to możliwe, umieszczanie licznych rodzeństw w rodzinnych domach dziecka.

Projekt MRiPS jest obecnie analizowany pod kątem uwag zgłoszonych przez inne resorty. Analizie podlegają także opinie przedstawione przez podmioty, do których projekt został skierowany w ramach konsultacji publicznych. Resort zaznaczył, że do jego treści zgłoszono bardzo dużo dodatkowych propozycji rozwiązań, dlatego też uznano za zasadne ponowne rozważenie ostatecznego zakresu rozwiązań zawartych w noweli.

MRiPS przekazało PAP, że istotne rozwiązania w zakresie funkcjonowania systemu pieczy zastępczej planowane są także w ramach opracowywanej w resorcie Strategii Deinstytucjonalizacji.

Zaznaczono przy tym, że od kilku lat prowadzone są systemowowe działań, których celem jest wsparcie procesu deinstytucjonalizacji pieczy zastępczej w powiatach. Resort wskazał, że jest to m.in. dofinansowanie zatrudnienia asystentów rodziny i koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej, kierowanie pism do właściwych terytorialnie organów powiatów, wydawanie zaleceń przekazywanych samorządom za pośrednictwem wojewodów oraz kontrolę w powiatach prowadzoną przez wydziały polityki społecznej.

Aby wesprzeć finansowo wysiłki władz samorządowych, MRiPS w ramach kończącej się perspektywy finansowej 2014-2020 umożliwił także bezpośrednie wykorzystanie środków z UE na wsparcie procesu deinstytucjonalizacji w obszarze pieczy zastępczej.

Ministerstwo podkreśliło, że dzięki tym środkom w regionach możliwa jest realizacja działań na rzecz rozwoju rodzinnych form pieczy zastępczej. Podobny kierunek ma być utrzymany w kolejnej perspektywie finansowej dzięki nowej puli pieniędzy europejskich na lata 2021-2027.