"Kościół jedyną instytucją w Polsce, która myśli całościowo o ochronie dzieci i młodzieży"

W ramach sesji "Budowa w Kościele w Polsce systemu przeciwdziałania wykorzystywaniu seksualnemu małoletnich", która odbyła się online w środę, zaprezentowano dotychczasowe działania instytucji oraz pogłębioną analizę raportu Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego (ISKK) z 2019 roku na temat danych ilościowych dotyczących osób małoletnich skrzywdzonych seksualnie w Kościele.

Konferencji Episkopatu Polski ds. ochrony dzieci i młodzieży i dyrektor Centrum Ochrony Dziecka jezuita o. Adam Żak zwrócił uwagę, że początki budowania systemu przeciwdziałania wykorzystania seksualnego małoletnich datowane są przed 2013 r. W jego ocenie początki były trudne ze względu na dominującą mentalność, która negowała przypadki wykorzystania seksualnego małoletnich przez duchownych, brak wzorców postępowania oraz brak wyszkolonej kadry, która mogłaby współpracować z pokrzywdzonymi zwrócono wewnątrz Kościoła jak i w społeczeństwie. "Nikt nie miał obrazu całości i do dziś do dnia go nie ma" - stwierdził o. Adam Żak SJ.

Podkreślił, że "Kościół jest jedyną instytucją w Polsce, która myśli całościowo o ochronie dzieci i młodzieży".

Wśród działań na rzecz pomocy ofiarom seksualnego wykorzystania KEP powołała do istnienia Fundację Świętego Józefa. Zgodnie z jej statutem zadaniem fundacji jest organizowanie, prowadzenie i finansowanie pomocy terapeutycznej, edukacyjnej, psychologicznej, oświatowej, prawnej i stypendialnej osobom skrzywdzonym wykorzystaniem seksualnym, jako osoby małoletnie, w stanie niepełnosprawności lub bezradności.

Fundacja dysponuje budżetem w wysokości ok. 3 mln zł rocznie. Na rzecz fundacji każdy z kapłanów wpłaca 150 zł na rok, zaś każdy z biskupów po 2 tys. zł rocznie.

Marta Titaniec z zarządu Fundacji Świętego Józefa poinformowała, że Fundacja "w roku 2020 wydała blisko 700 tys. zł na pomoc pokrzywdzonym". "Fundusze na projekty otrzymało 11 diecezji, Centrum Ochrony Dziecka, Inicjatywa Zranieni w Kościele, Fundacja Towarzyszenia Rodzinie w Krakowie, jeden Regionalny Punkt Konsultacyjny dla Osób Zranionych w Kościele w Poznaniu". Zwróciła uwagę, że obecnie funkcjonują dwie grupy wsparcia osób pokrzywdzonych - jedna w Warszawie, a druga w Krakowie - są one żeńskie. Jak dodała - obecnie tworzy się grupa męska.

Powiedziała, że "10 osób z diecezji korzysta obecnie z dofinasowania studiów specjalistycznych - to są w większości osoby świeckie". "Ponadto 14 osobom fundacja opłaca terapie na wniosek diecezji lub indywidualny" - dodała.

Tytaniec wspomniała również o pracach ze zgromadzeniami zakonnymi. Zapowiedziała, że w przypadku męskich w marcu zostanie podpisana umowa ws. budowy systemu wsparcia udzielanego przez fundację, zaś jeśli chodzi o żeńskie to wciąż trwają wspólne prace.

Wraz z Biurem Delegata ds. ochrony dzieci i młodzieży, funkcjonującym w Warszawie przy Sekretariacie Episkopatu fundacja uruchomiła stronę zgloskrzywde.pl. Znajdują się tam dane kontaktowe do delegatów ds. ochrony dzieci i młodzieży w diecezjach i zakonach, którzy są odpowiedzialni za przyjmowanie zgłoszeń osób pokrzywdzonych, bądź duszpasterzy, u których można szukać wsparcia duchowego. "Bardzo ważnym elementem strony są informacje o prawach osoby poszkodowanej" - powiedział Tytaniec.

Fundacja uruchomiła program grantowy na 2021 rok, który ma na celu rozbudowę systemu wsparcia poprzez zwiększenie regionalnych punktów pomocy. "Przewiduje on - oprócz stałego finansowania COD - sześć typów grantów: dla osób pokrzywdzonych (pomoc w pokryciu kosztów terapii, pomoc prawna, edukacyjna lub stypendialna), pomoc w pokryciu kosztów terapii osób z najbliższego otoczenia pokrzywdzonego, w szczególności członków jego rodziny; granty na wsparcie osób pracujących bezpośrednio z pokrzywdzonymi i na ich rzecz; granty na wsparcie działań delegatów, koordynatorów, duszpasterzy osób pokrzywdzonych i kuratorów; granty na wsparcie działań prewencyjnych w Kościołach lokalnych; granty na wsparcie systemu pomocy pokrzywdzonym w Kościołach lokalnych oraz granty na wsparcie badań naukowych z zakresu ochrony dzieci i młodzieży w Kościele oraz pomocy pokrzywdzonym" - czytamy w komunikacie.

Większość diecezji oraz męskich zgromadzeń zakonnych posiada także duszpasterza do pomocy osobom pokrzywdzonym.

W ramach Inicjatywy "Zranieni w Kościele" osoby, które doświadczyły wykorzystywania seksualnego, oraz ich najbliżsi mogą skorzystać z tzw. telefonu zaufania i katolickie środowisko wsparcia.

W czasie sesji dyrektor Instytutu Statystki Kościoła Katolickiego ks. dr Wojciech Sadłoń zaprezentował pogłębioną analizę raportu z 2019 roku dotyczącego danych ilościowych dotyczących osób małoletnich skrzywdzonych seksualnie w Kościele. Wynika z niego, że większość skrzywdzonych wykorzystaniem seksualnym w Kościele w Polsce stanowią chłopcy; ostatnie lata pokazują dynamicznie rosnącą liczbę przypadków dot. wykorzystania dziewcząt po roku 2011; średni wiek skrzywdzonych, to osoby powyżej 15. roku życia - wynika z danym Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego.

"O ile w zgłoszonych przypadkach wykorzystywania seksualnego popełnionych w latach 1950-1980 dziewczynki nie znalazły się wśród osób pokrzywdzonych, to wśród przestępstw popełnionych w latach 1981-1990 stanowiły 23 proc., a w kolejnej dekadzie - 26 proc. Później nastąpił skokowy przyrost: w zgłoszonych przypadkach wykorzystywania seksualnego popełnionych w latach 2001-2010 dziewczynki stanowiły 48 proc. osób pokrzywdzonych, a w latach 2011-2018 - niemal dokładnie 50 proc." - wynika z danych.

Ks. dr Sadłoń zwrócił uwagę, że po roku 2011 - średni wiek skrzywdzonych, to osoby powyżej 15. roku życia. "W latach 1950-1980 osoby małoletnie między 15. a 18. rokiem życia stanowiły 10 proc. ofiar przemocy seksualnej; w okresie między 1981-1990 było już 34 proc. nastolatków powyżej 15. roku życia, w kolejnej dekadzie - 40 proc. Dane z następnych lat wskazują, że ponad połowa przypadków dotyczy wykorzystania seksualnego małoletnich powyżej 15. roku życia: w latach 2001-2010 - 53 proc., a w latach 2011-2018 - 61 proc." - podał.

Dyrektor ISKK wspomniał, że zmienił się także wiek sprawców wykorzystania seksualnego w Kościele w Polsce. "W momencie popełnienia czynu niemal połowa z nich miała poniżej 40. roku życia; aż 47 proc. wszystkich zgłoszonych przypadków dotyczyła duchownych w wieku pomiędzy 30. a 40. rokiem życia" - wskazał.

Podczas zebrania plenarnego KEP w październiku 2020 r. biskupi podjęli decyzję o kontynuacji badań. Obejmą one okres od połowy 2018 do końca 2020 r. i przeprowadzi je Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC.

Pierwsza w historii kwerenda Kościoła w Polsce dotycząca przypadków wykorzystywania seksualnego małoletnich została opublikowana 14 marca 2019 r. Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, w oparciu o dane zebrane przez Sekretariat Episkopatu Polski oraz Sekretariat Konferencji Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich, przedstawił liczbę zgłoszonych od stycznia 1990 r. do czerwca 2018 r. przypadków wykorzystywania seksualnego osób małoletnich.