Pierwszy pustelnik

W latach 375–377 jego żywot został spisany przez św. Hieronima. Czytamy w nim, że Paweł, pochodzący z zamożnej egipskiej rodziny, w wieku lat 15 został osierocony i zamieszkał na pustyni. Żył tam aż 98 lat. Kiedy zmarł, pochował go inny sławny eremita, św. Antoni Opat, który odwiedził przyjaciela w jego pustelni.

Na obrazie widzimy pustelnika niemal nagiego, z głową otoczoną aureolą. Przyjmuje pożywienie, które przynosi mu w dziobie czarny kruk. Według legendy Bóg codziennie posyłał do Pawła kruka, niosącego mu połowę placka jęczmiennego. Pustelnik, dziękując Bogu, patrzy na kruka z wdzięcznością.

Paweł Pustelnik był człowiekiem wielkiej modlitwy. Przypomina o tym księga Pisma Świętego leżąca na skale. Wbity obok w ziemię niewielki krzyżyk oznacza z kolei, że święty najczęściej rozważał mękę Pańską.

Święty Paweł jest patronem zakonu paulinów, założonego w XIII wieku na Węgrzech. Dlatego w herbie tego zgromadzenia znalazł się kruk przynoszący strawę pustelnikowi oraz dwa lwy. Zgodnie bowiem z legendą, św. Antoni Opat, będący w chwili śmierci św. Pawła człowiekiem w podeszłym wieku, nie miał siły wykopać dla niego grobu. Wtedy uczyniły to, z Bożego nakazu, dwa lwy.

Obraz, którego autorem jest Carlo Dolci (1616–1686), malarz z Florencji, zakupiła do swojej kolekcji arystokratyczna rodzina Potockich. Po wojnie, wraz z innymi znacjonalizowanymi dobrami, zbiory sztuki Potockich przejęło państwo. Wtedy obraz trafił do Muzeum Narodowego w Warszawie.

Leszek Śliwa