Co oznacza "odwrócona" choinka, czyli podłaźniczka?

Co jest symbolem Bożego Narodzenia? Bez zająknięcia większość z nas odpowie: "choinka". Ustrojone, iglaste drzewko jest dziś najpopularniejszym elementem świątecznego wystroju nie tylko w Polsce, ale chyba na całym świecie. Popularniejszym nawet niż stajenka, bo tej drugiej nie znajdziemy w każdym domu. Tradycja strojenia choinki przyszła do nas z Niemiec, a konkretnie z Alzacji i zadomowiła się na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX wieku. Choć dziś nie potrafimy sobie wyobrazić Bożego Narodzenia bez choinki, to jet to tradycja stosunkowo młoda. 

Zobacz też: W owym czasie... QUIZ na Boże Narodzenie

Jednak w wielu rejonach Polski, zanim jeszcze ustrojona choinka zdominowała świąteczny wystrój, w centralnym miejscu  domu zawieszano inną ozdobę. Czasami zdarza się nam natrafić na starą fotografię lub ilustrację, na której widzimy udekorowaną, wiszącą pod sufitem, "do góry nogami" choinkę. Bywa, że to pokaźnych rozmiarów drzewko, choć najczęściej to ścięty czub jodły, świerku lub sosny. Wbrew obiegowym opiniom to jednak nie "odwrócona choinka", ale podłaźniczka lub podłaźnik. Jeszcze w XIX wieku była to powszechna ozdoba pojawiająca się na Boże Narodzenia na terenie od Dolnego Śląska, przez Górny Śląsk, Beskidy, Podhale, Małopolskę aż po Lwów.

Czym zdobioną starszą siostrę choinki? Najczęściej ozdobami, które można było zjeść - owocami, orzechami, czy ciasteczkami. Ale również kolorowymi ozdobami ze wstążek, bibuły i kolorowymi opłatkami. 

Co symbolizuje podłaźniczka?

Podłaźniczka w różnych rejonach miała swoje nazwy. I tak nazywano ją podłaźnikiem, jutką, sadem rajskim, wiechą lub Bożym drzewkiem. Ozdoba ta miała swoją bogatą symbolikę. Nawiązywała do rajskiego drzewa poznania dobra i zła, a jej pień wskazywał kierunek na niebo. Podłaźniczka miała zapewniać domownikom wszelkie błogosławieństwo: zdrowie, zgodę i dostatek, miało także chronić domowników przed wszelkimi nieszczęściami. Drzewko miało też coś wspólnego z lepiej dziś znaną romantyczną symboliką jemioły - obecność podłaźniczki miała zapewnić pannom szybkie i szczęśliwe wydanie za mąż.

Kiedy podłaźniczka zniknęła z naszych domów? Była stopniowo wypierana przez choinkę taką, jaką znamy dziś. Zwyczaj jej zdobienia był żywy i popularny jeszcze w latach 20. XX wieku w niektórych rejonach Śląska, Podhala, Beskidów, Pienin czy Gorców. Dziś rajskie drzewko można spotkać już tylko w nielicznych domach, zwykle jako ozdobę występującą obok choinki, a nie zamiast niej. Warto jednak tę tradycję podtrzymywać, choćby w symbolicznej formie.

Co ciekawe, kilka lat temu w Stanach Zjednoczonych pojawiła się moda na instalowanie właśnie odwróconych choinek bożonarodzeniowych. Takie drzewka pojawiają się w niektórych centrach handlowych i części zamożniejszych domów. Trzeba jednak przyznać, że w tej kwestii Amerykanie "nie odkryli Ameryki" - w południowej Polsce taki sposób świątecznego dekorowania domu był znany już wieki temu.